«Πικάσο»: παράδεισος, εντολή και αντίφαση των αγίων πατέρων
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Αντρέι Βλάσοβ «Πικάσο. Μέρος πρώτο: Δούλος». Επεισόδιο 22
Χρόνος δράσης: 1992 έτος
Τόπος δράσης: Κίεβο
Δρώντα πρόσωπα: πατέρας Λαυρός, σπουδαστές.
– Αρκετά. Τι είναι ο παράδεισος; Ορισμένοι άγιοι πατέρες τονίζουν ότι ο παράδεισος είναι τόπος υπέρτατης μακαριότητας του ανθρώπου. Άλλοι λένε ότι ο παράδεισος είναι τόπος, όπου δόθηκε στον άνθρωπο η δυνατότητα να τελειοποιείται και να γίνεται όλο και πιο θεοειδής. Ούτε οι πρώτοι ούτε οι δεύτεροι πατέρες αντιφάσκουν ο ένας στον άλλο. Ας θυμηθούμε, αδελφοί, πώς δημιουργήθηκε ο άνθρωπος. Όταν ο Θεός αποφασίζει να δημιουργήσει τον άνθρωπο, λέει μέσα Του: «Ας δημιουργήσουμε τον άνθρωπο κατ' εικόνα Ημών και καθ' ομοίωσιν». Τι είναι η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο; Ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός στο βιβλίο «Ακριβής έκθεση της ορθόδοξης πίστης» λέει ότι «κατ' εικόνα» σημαίνει λογικό και προικισμένο με ελεύθερη βούληση, ενώ «καθ' ομοίωσιν» σημαίνει ομοιότητα μέσω της αρετής, όσο είναι δυνατόν για τον άνθρωπο. Να, αδελφοί, θυμηθείτε, η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου είναι η αντήχηση της εικόνας του Θεού μέσα μας. Ο Θεός δεν παραβιάζει αυτή τη βούληση του ανθρώπου και δεν επιτρέπει σε κανέναν να την παραβιάσει. Πρώτα απ' όλα, στον διάβολο. Θυμηθείτε. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς. Όλες οι πράξεις του ανθρώπου γίνονται σύμφωνα με την προαίρεση της βούλησής του, και γι' αυτές θα δώσει λόγο ενώπιον του Θεού. Διαφορετικά, δεν θα υπήρχε λόγος να τιμωρείται ο άνθρωπος, ούτε και να επαινείται.
Αλλά όταν διαβάζουμε παρακάτω για τη δημιουργία του ανθρώπου, βρίσκουμε και εκπλησσόμαστε ότι ο Θεός δημιουργεί τον άνθρωπο μόνο κατ' εικόνα Του. Καθ' ομοίωσιν όμως δεν τον δημιουργεί. Διάβασε, – ο πατέρας Λαυρός πλησίασε το δασκαλικό τραπέζι και υπέδειξε το σημείο.
Ο σπουδαστής διάβασε: «Και δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο, κατ' εικόνα Θεού δημιούργησε αυτόν: άνδρα και γυναίκα δημιούργησε αυτούς».
– Αυτό το σημείο κατανοείται έτσι, ότι η εικόνα του Θεού δόθηκε στον άνθρωπο, χαρίστηκε, θα μπορούσαμε να πούμε. Και για να ομοιωθεί με τον Θεό, ο άνθρωπος πρέπει να καταβάλει τις δικές του προσπάθειες. Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέει ότι το να είναι κατ' εικόνα Θεού είναι χαρακτηριστικό μας κατά τη δημιουργία, ενώ το να γίνει κατ' ομοίωσιν Θεού εξαρτάται από τη βούλησή μας. Έτσι, ο άνθρωπος είναι συνεργάτης του Θεού στην πραγματοποίηση του θεϊκού σχεδίου. Πρέπει να εργαστεί για την ηθική του τελείωση και να γίνει θεοειδής. Να γίνει θεός κατά χάρη.
Οι άγιοι πατέρες λένε ότι ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής είναι η θεώσις, η θεοποίηση, η ένωση με τον Θεό. Ο Άγιος Μακάριος ο Μέγας γράφει, – ο πατέρας Λαυρός πήρε από το δασκαλικό τραπέζι ένα τετράδιο με τις σημειώσεις του και άρχισε να διαβάζει: «Ο Κύριος δημιούργησε την ψυχή έτσι, ώστε να μπορεί να είναι νύφη και κοινωνός Του, με την οποία θα ενωνόταν, ώστε να μπορεί να είναι ένα πνεύμα με Αυτόν». – Να, αδελφοί, – ανέβασε λίγο τη φωνή του, – ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής είναι η ένωση με τον Θεό. Και στην ένωση μπορούν να συμμετάσχουν μόνο ομοειδή όντα. Και η αποστολή του ανθρώπου στον παράδεισο ήταν να ομοιωθεί με τον Θεό μέσω της τήρησης των εντολών του Θεού. Αυτό ακριβώς εννοείται με τα λόγια: «Και έλαβε ο Κύριος ο Θεός τον άνθρωπο, τον οποίον δημιούργησε, και τον εισήγαγε στον παράδεισο της τρυφής, για να τον εργάζεται και να τον φυλάσσει». Και να φυλάσσει την εντολή, και μέσω αυτής της φύλαξης να ομοιώνεται με τον Θεό, μπορεί μόνο ένα ον, ντυμένο με ελεύθερη βούληση, δηλαδή ένα ον που μπορεί να παραβιάσει την εντολή. Διαφορετικά, δεν είναι δυνατόν να εξαχθεί καμία ηθική τελειότητα από την τήρηση της. Ο άνθρωπος δεν είναι ρομπότ και η εντολή δεν είναι πρόγραμμα που έχει εισαχθεί σε αυτόν. Αν και δεν αποκλείεται ότι μαζί με αυτό ο άνθρωπος έπρεπε να εργάζεται και με την κυριολεκτική, δηλαδή φυσική έννοια. Ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος γράφει, – ο πατέρας Λαυρός ξανά πήρε το τετράδιο του: «Αν πουν ότι αυτά τα δύο έργα επιβλήθηκαν στον Αδάμ, μαζί με την εντολή», δηλαδή η εκτέλεση της εντολής και η φυσική εργασία, «δεν αντιτίθεμαι και σε αυτό».
Εδώ από τις πίσω σειρές υψώθηκε ένα χέρι:
– Πατέρα Λαυρέ, μπορώ να κάνω μια ερώτηση;
– Ναι.
Σηκώθηκε ένας σπουδαστής από έναν από τους ανώτερους κύκλους με ένα τετράδιο στο χέρι.
– Κοιτάξτε, διάβασα εδώ από τον Ιωάννη Χρυσόστομο, – με κακώς κρυμμένο χαμόγελο άρχισε να διαβάζει: «Ο μακάριος Μωυσής κατέγραψε και το όνομα αυτού του τόπου, ώστε οι αγαπώντες να αδειάζουν να μην μπορούν να παρασύρουν τους απλούς ακροατές και να λένε ότι ο παράδεισος δεν ήταν στη γη, αλλά στον ουρανό, και να φλυαρούν με παρόμοιες μυθολογίες. Ε-ε... Ορισμένοι από τους υπερήφανους για την ρητορική τους και την εξωτερική τους σοφία δεν αρνούνταν να μιλούν αντίθετα προς την Γραφή, ότι ο παράδεισος δεν είναι στη γη... Ε-ε... Ας κλείσουμε τα αυτιά μας σε όλους αυτούς τους ψευδοδιδασκάλους και ας ακολουθήσουμε τον κανόνα της Αγίας Γραφής».
Ο πατέρας Λαυρός άκουγε προσεκτικά.
Ο σπουδαστής συνέχισε:
– Και ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος γράφει, ε-ε-ε... εδώ: «Ο παράδεισος βρισκόταν σε μεγάλη ύψωση», – χαμογέλασε. – Βγαίνει ότι σύμφωνα με τον Χρυσόστομο, ο Άγιος Εφραίμ, ε-ε-ε... ας το πούμε... – δεν τόλμησε να προφέρει τη λέξη «ψευδοδιδάσκαλος».
Ευχαριστημένος με τον εαυτό του, κοίταξε τον πατέρα Λαυρό. Είχε καταφέρει να πιάσει στα λόγια όχι κάποιον, αλλά τους αγίους πατέρες.
– Αδε
