Ημέρα της Μαρμότας ή Αιωνιότητα; Πώς να σταματήσετε να «σκοτώνετε» τον χρόνο και να αρχίσετε να ζείτε
Πώς να σταματήσουμε να «σκοτώνουμε τον χρόνο»; Αναζητούμε απαντήσεις στο Ευαγγέλιο, την αρχαία μυθολογία και τον λατρευτικό κινηματογράφο.
Χρόνος – ποσοτικός, διαδοχικός, μετρήσιμος χρόνος. Είναι αυτή η γραμμική ροή με την οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι στην καθημερινή μας ζωή. Μέσα σε αυτόν τον ιστορικό χρόνο, η ψυχή μας βιώνει τις αισθήσεις, τα συναισθήματα, τις συγκινήσεις της για όλα τα γεγονότα που συμβαίνουν σε αυτόν.
Καιρός – είναι ο ποιοτικός χρόνος. Κυριολεκτικά «ευνοϊκή στιγμή», στιγμή δράσης. Είναι ο χρόνος που καθορίζεται όχι από τη διάρκεια, αλλά από τη σημασία.
Οι Έλληνες στη μυθολογία τους απεικόνιζαν τον Καιρό με μια τούφα μαλλιών στο μέτωπο και φαλακρό πίσω μέρος του κεφαλιού. Αυτό συμβόλιζε την εφήμερη ευκαιρία. Μπορούσε να την πιάσει κανείς μόνο από αυτήν την μοναδική τούφα τη στιγμή που πλησίαζε, και όταν περνούσε, δεν υπήρχε τίποτα να πιάσει.
Κλασικό παράδειγμα της σχέσης του χρόνου και του καιρού είναι η Ευαγγελική αφήγηση για τη Μάρθα και τη Μαρία.
Αυτή απεικονίζει τη σύγκρουση μεταξύ δύο τύπων χρόνου στο πλαίσιο ενός γεγονότος. Η Μάρθα ήταν απορροφημένη από τις φροντίδες της υπηρεσίας και της προετοιμασίας. Οι ενέργειές της ήταν υποταγμένες στον Χρόνο – στην εκτέλεση διαδοχικών, αναγκαίων, αλλά αποσπαστικών καθηκόντων. Η Μαρία καθόταν στα πόδια του Ιησού και άκουγε τον Λόγο Του. Ο Σωτήρας είπε ότι αυτή «επέλεξε την καλή μερίδα». Η απόφασή της ήταν αναγνώριση του Καιρού – ότι η άμεση παρουσία και η διδασκαλία του Μεσσία ήταν μια ευνοϊκή, μοναδική στιγμή που δεν μπορούσε να χαθεί για χάρη των χρονολογικών φροντίδων.
Συμβουλή του αποστόλου
Όταν ο απόστολος γράφει: «Λοιπόν, προσέχετε να περπατάτε προσεκτικά, όχι ως άσοφοι, αλλά ως σοφοί, εξαγοράζοντας (ή λυτρώνοντας) τον ΚΑΙΡΟ (χρόνο)» (Εφεσ. 5:15-16), – Δίνει μια συγκεκριμένη οδηγία. Να μην αφήνετε τον χρόνο σας (τη ροή του Χρόνου) να κυλάει απλά άσκοπα ή να καταλαμβάνεται από κοσμικές, «πονηρές» (δηλαδή αμαρτωλές ή άσκοπες) πράξεις. Να αναζητάτε ενεργά και να «αγοράζετε» στιγμές Καιρού (ευνοϊκές ευκαιρίες) για πνευματική ανάπτυξη και υπηρεσία.
Η εξαγορά του Καιρού μετατρέπει τον χρόνο από ουδέτερο υπόβαθρο (Χρόνο) σε πεδίο ηθικής επιλογής.
Συχνά ο καιρός – δεν είναι απλώς μια ευκαιρία, είναι μια κρίση που επιτρέπει στον άνθρωπο να ανέλθει σε ένα ποιοτικά διαφορετικό επίπεδο πνευματικής ζωής.
Η παγίδα της «Ημέρας της Μαρμότας»
Το θέμα του Χρόνου και του Καιρού απεικονίζεται παραστατικά στην ταινία «Ημέρα της Μαρμότας». Ο κύριος χαρακτήρας Φιλ παγιδεύεται στον Χρόνο. Ο χρόνος μετατρέπεται σε μια άσκοπα επαναλαμβανόμενη ακολουθία των ίδιων γεγονότων. Η προσπάθεια να βγει από αυτήν την παγίδα με τη βοήθεια του εγωισμού: οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, απάτη, αυτοκαταστροφή – αποτυγχάνει.
Η κατάσταση αλλάζει μόνο όταν ο Φιλ, κυριολεκτικά σύμφωνα με τον λόγο του αποστόλου, αρχίζει συνειδητά να χρησιμοποιεί κάθε επαναλαμβανόμενη ημέρα για ποιοτική βελτίωση: εκμάθηση γλωσσών, παιχνίδι στο πιάνο, βοήθεια σε αγνώστους και, κυρίως, για ειλικρινή αγάπη. Τότε έρχεται η καμπή. Η ημέρα δεν τελειώνει μέχρι ο Φιλ να τη ζήσει με αληθινό νόημα και αγάπη. Δηλαδή, μέχρι να την γεμίσει με Καιρό.
«Γκρίζοι κύριοι» και κλοπή ζωής
Η καλύτερη απεικόνιση των σχέσεων του Καιρού και του Χρόνου είναι το μυθιστόρημα του Γερμανού συγγραφέα Μίχαελ Έντε, που δημοσιεύθηκε το 1973. Θεωρείται κλασικό της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας, αλλά έχει βαθύ φιλοσοφικό υπόβαθρο, επίκαιρο και για ενήλικες.
Σύμφωνα με την πλοκή, κάποιοι «Γκρίζοι Κύριοι», που αυτοαποκαλούνται εκπρόσωποι της Τράπεζας αποταμίευσης χρόνου, πείθουν τους ανθρώπους να εξοικονομούν τον χρόνο τους και να ζουν γρήγορα, αποκομίζοντας κέρδος από αυτήν την εξοικονόμηση. Οι άνθρωποι γίνονται εμμονικοί με τον Χρόνο (προγράμματα, αποτελεσματικότητα), χάνοντας τη χαρά, τη δημιουργικότητα και την ανθρωπιά.
Αλλά σε αυτόν τον κόσμο της συνεχούς πίεσης εμφανίζεται το κορίτσι Μόμο. Έχει ένα θαυματουργό χάρισμα που οι άνθρωποι έχουν ήδη χάσει. Η Μόμο ξέρει να ακούει. Όταν οι άνθρωποι μιλούν με τη Μόμο, επιβραδύνουν τη ροή των σκέψεων, ηρεμούν και, ουσιαστικά, εισέρχονται στον Καιρό. Σταματούν να ανησυχούν για τον «εξοικονομημένο χρόνο» (Χρόνο) και αρχίζουν να ζουν στη Στιγμή, όπου γεννιούνται ιδέες, φιλία και αληθινή ευτυχία.
Ο Έντε δείχνει ότι η εμμονή με τον ποσοτικό, εξοικονομημένο Χρόνο στερεί τη ζωή από τον Καιρό (δηλαδή την ποιότητα, το νόημα). Ο αληθινός χρόνος – είναι ο χρόνος που βιώνεται με νόημα στο παρόν.
Το μυθιστόρημα «Μόμο» – είναι μια βαθιά αλληγορία που επιβεβαιώνει την πρωτοκαθεδρία της ποιότητας της ζωής έναντι των ποσοτικών μετρήσεών της και αποκαλύπτει τη φύση του σύγχρονου κακού. Καλεί σε μια ηθική της προσοχής: ο αληθινός χρόνος (kairos) – δεν είναι ένας εξοικονομούμενος πόρος, αλλά η πληρότητα της εμπειρίας της παρούσας στιγμής, γεμάτης με νόημα, δημιουργικότητα, χαρά και αγάπη. Η βιασύνη, που επιβάλλεται από τους «Γκρίζους κυρίους», – είναι μια μορφή αποξένωσης που μετατρέπει τον άνθρωπο σε έναν άχαρο μηχανισμό.
Το κακό σε αυτό το μυθιστόρημα δεν παρουσιάζεται ως δαιμονικό πάθος, αλλά ως παρασιτικός, ψυχρός πραγματισμός και κενότητα.
Η Μόμο και το χάρισμά της της αληθινής ακρόασης και παρουσίας είναι μια μορφή χάριτος που επιστρέφει στους ανθρώπους τις κλεμμένες ψυχές τους και την ικανότητα για ζωή. Η σύγκρουση μεταξύ της Μόμο και των Γκρίζων κυρίων – είναι μια κοσμική μάχη μεταξύ Ζωής (ζεστασιάς, χρώματος, kairos) και Θανάτου (ψυχρότητας, γκρίζου, κεν
