«Δόξα τω Θεώ για όλα!»: Η επιστήμη της ευγνωμοσύνης και το κλειδί για την κατανόηση της Λειτουργίας

Πλησιάζει η Νηστεία των Χριστουγέννων. Είναι μια ιδιαίτερη περίοδος, όταν η Εκκλησία μας καλεί να επιβραδύνουμε λίγο τον ρυθμό της ζωής, ώστε να προετοιμάσουμε την καρδιά μας για τη συνάντηση με τον Θεάνθρωπο. Έχει έρθει η ώρα να καθορίσουμε πνευματικούς προσανατολισμούς για αυτές τις σαράντα ημέρες. Η επερχόμενη νηστεία για τον καθένα από εμάς θα περάσει διαφορετικά: για κάποιους πιο αυστηρά, για άλλους πιο ήπια, ανάλογα με τις δυνάμεις και τις περιστάσεις. Αλλά το στέμμα όλων των κόπων — και της γαστρονομικής αποχής, και της πάλης με τις συνήθειες — καλείται να γίνει όχι απλώς «καθαρισμός του οργανισμού», αλλά αποκατάσταση της ζωντανής ένωσης με τον Θεό.

Όσο βαθύτερα διεισδύει ο άνθρωπος στο εσωτερικό περιεχόμενο της εκκλησιαστικής ζωής, τόσο πιο καθαρά κατανοεί: η ρίζα όλων των δεινών μας — στην αχαριστία, και η αρχή κάθε θεραπείας — στην ικανότητα να ευχαριστούμε.

Χρυσόστομος: Δάσκαλος, που πέθανε με ευγνωμοσύνη

Σήμερα τιμούμε τη μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Δεν είναι απλώς ένας μεγάλος θεολόγος του 4ου αιώνα. Είναι ο άνθρωπος που μας δίδαξε να προσευχόμαστε όπως προσευχόμαστε σήμερα. Είναι αυτός που είναι ο συγγραφέας της Θείας Λειτουργίας, που τελείται στους ναούς το μεγαλύτερο μέρος του έτους.

Αν αναρωτηθούμε ποια είναι η κύρια συμβολή του Αγίου στην Εκκλησία, η απάντηση θα είναι απροσδόκητη: μας δίδαξε να ευχαριστούμε τον Θεό ακόμα και όταν όλα γύρω μας καταρρέουν. Η ζωή του ήταν γεμάτη θλίψεις: ίντριγκες της αυτοκρατορικής αυλής, συκοφαντία, άδικη καταδίκη, εξορία και θάνατος στην εξορία, μακριά από φίλους και ποίμνιο.

Αλλά τα τελευταία του λόγια, που ειπώθηκαν πριν από τον θάνατο, έγιναν το σύνθημα του αληθινού χριστιανισμού: «Δόξα τω Θεώ για όλα!».

Στα ελληνικά η λέξη «ευχαριστία» ακούγεται ως «Ευχαριστία». Σε εμάς αυτή η λέξη συχνά συνδέεται μόνο με τη στιγμή της λήψης των Αγίων Μυστηρίων. Αλλά, επίσης - είναι μια κατάσταση της ψυχής, που έχει συνειδητοποιήσει την αγάπη του Δημιουργού και είναι ευγνώμων σε Αυτόν για αυτό.

Τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πύλες;

Η κορύφωση της Λειτουργίας έρχεται μετά την εκφώνηση του ιερέα: «Ευχαριστούμε τον Κύριο!». Εκείνη τη στιγμή η χορωδία ψάλλει «Άξιον και δίκαιον…», και στο ιερό ξεκινά το πιο σημαντικό — η ανάγνωση του Ευχαριστιακού κανόνα (Αναφοράς).

Δυστυχώς, σύμφωνα με την καθιερωμένη παράδοση, αυτές οι καταπληκτικές σε βάθος προσευχές διαβάζονται από τον ιερέα μυστικά (από μέσα του ή ψιθυριστά). Και εδώ κρύβεται η τραγωδία της ακατανόησης. Οι άνθρωποι που στέκονται στον ναό ακούνε μόνο αποσπάσματα φράσεων και το τραγούδι της χορωδίας, που δεν αντικαθιστά, αλλά μόνο συνοδεύει την προσευχή του ιερέα. Στο τέλος, πολλοί ενορίτες απλώς περιμένουν, πότε «κάτι εκεί στο ιερό θα τελειώσει», για να ακούσουν το γνωστό «Και πάντων, και πασών».

Αλλά αν ακούγαμε ή γνωρίζαμε αυτά τα λόγια, η πίστη μας θα άλλαζε για πάντα.

Διότι σε αυτή την εμπνευσμένη ευχαριστία ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αποκάλυψε όλο το φάσμα της δράσης του Θεού στη ζωή μας.

Για τι προσεύχεται ο ιερέας εκ μέρους όλων μας και, ταυτόχρονα - μυστικά από εμάς;

• Για τη δημιουργία του ανθρώπου: «Εσύ από την ανυπαρξία στην ύπαρξη μας έφερες...» — εκφράζεται ευγνωμοσύνη για το ίδιο το γεγονός της ζωής, για το ότι υπάρχουμε.
• Για τη σωτηρία: «...και όταν πέσαμε, Εσύ μας ανόρθωσες ξανά και δεν απομακρύνθηκες, κάνοντας τα πάντα, μέχρι να μας ανεβάσεις στον Ουρανό». Ας σκεφτούμε αυτά τα λόγια! Ακόμα αμαρτάνουμε, σκοντάφτουμε, αλλά ο Θεός στην αγάπη Του ήδη «μας έχει δώσει το Μέλλον Βασίλειο».
• Για όλες τις ευεργεσίες: «...φανερές και αφανείς, που έγιναν σε εμάς». Πρέπει να ευχαριστούμε τον Θεό ακόμα και για όσα δεν παρατηρήσαμε ή δεν καταλάβαμε (συμπεριλαμβανομένων των θλίψεων, που τελικά αποδείχθηκαν ωφέλιμες για την ψυχή).

Η Λειτουργία — είναι «Κοινό Έργο»

Αλλά όλες αυτές οι προσευχές — είναι δικές μας, λαϊκές. Ο ιερέας τις διαβάζει όχι από τον εαυτό του προσωπικά, αλλά εκ μέρους όλης της κοινότητας (γι' αυτό τόσο συχνά σε αυτές συναντάται ο πληθυντικός αριθμός — «εμείς»).

Μόνο ένα αίτημα του Ευχαριστιακού κανόνα αναφέρεται αποκλειστικά στους λειτουργούς του ιερού — εκεί όπου ο ιερέας ευχαριστεί τον Θεό για το ότι Τον αξίωσε, αμαρτωλό, να στέκεται στο Θυσιαστήριο: «Ευχαριστούμε Σε και για αυτή την υπηρεσία, που από τα χέρια μας δέχτηκες».

Όλα τα υπόλοιπα — είναι η ίδια η Λειτουργία, που μεταφράζεται από την ελληνική γλώσσα ως «κοινό έργο». Είναι η κοινή αναπνοή της Εκκλησίας.

Ας θυμηθούμε: ακόμα και πριν από εκατό-διακόσια χρόνια οι προσφορές για τη Λειτουργία ψήνονταν από τους ίδιους τους ενορίτες. Έφερναν ψωμί και κρασί από το σπίτι. Αυτό ήταν η πραγματική, υλική συμμετοχή τους στη Θυσία. Τώρα οι προσφορές, συνήθως, φέρνονται στις ενορίες από τα μοναστήρια, και οι άνθρωποι έγιναν απλώς παθητικοί συμμετέχοντες, και όχι συμπροσευχόμενοι στη Λειτουργία.

Η μόνη ενέργεια, που μπορεί να εκτελέσει μόνο ο χειροτονημένος ιερέας, — είναι η επίκληση του Αγίου Πνεύματος