Την παραμονή της δίκης ή η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία χωρίς τη Μητρόπολη του Κιέβου
Την παραμονή της δίκης, η οποία μπορεί να αποφασίσει την απαγόρευση της Μητρόπολης Κιέβου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (УПЦ), έχει νόημα να σκεφτούμε πώς μπορεί να απαντήσει η Εκκλησία σε αυτό.
```html
11 Δεκεμβρίου 2025 πρόκειται να διεξαχθεί άλλη μια δίκη, η οποία μπορεί να θέσει τέλος στη νομική ύπαρξη της Μητρόπολης Κιέβου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΟΟΕ). Ναι. Αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία λαμβάνουν χώρα ισχυρές φυγόκεντρες διαδικασίες, αλλά δεν υπάρχουν ακόμη προϋποθέσεις για να ελπίζουμε ότι η πίεση του Ζελένσκι στην ΟΟΕ μπορεί να εξαφανιστεί ή τουλάχιστον να μειωθεί.
Φυσικά, η Μητρόπολη Κιέβου θα χρησιμοποιήσει όλα τα νόμιμα μέσα για να αποφύγει την απαγόρευση της δραστηριότητάς της, αλλά αν η απαγόρευση τελικά ακολουθήσει, ποια μπορεί να είναι η αντίδραση της Εκκλησίας σε αυτή την πρόκληση; Σε τι θα μετατραπεί η ΟΟΕ αν η Μητρόπολη Κιέβου εξαφανιστεί; Σε απλή συνάθροιση επισκοπών; Ή θα παραμείνει ενιαία Εκκλησία;
Αυτή τη στιγμή η Μητρόπολη Κιέβου είναι ορατό στοιχείο της ενότητας των ουκρανικών επισκοπών. Σε κάθε ναό, σε κάθε λειτουργία, μνημονεύεται το όνομα του Μακαριώτατου Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας. Ο Προκαθήμενος της ΟΟΕ έχει ορισμένες εξουσίες σε σχέση με όλες τις επισκοπές, τα μοναστήρια και τις ενορίες. Η Ιερά Σύνοδος διοικεί την Εκκλησία, λαμβάνει αποφάσεις που στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς της είναι δεσμευτικές για όλες τις κοινότητες της ΟΟΕ. Υπάρχουν επίσης διάφορα συνοδικά τμήματα, επιτροπές κ.λπ., που επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους σε όλη την ΟΟΕ.
Τι θα συμβεί αν αυτό το ορατό στοιχείο της ενότητας δεν υπάρχει πλέον; Οντολογικά δεν θα υπάρξουν αλλαγές. Η ΟΟΕ χωρίς τη Μητρόπολη Κιέβου (ακούγεται σαν σουρεαλισμός, αλλά παρ' όλα αυτά) θα παραμείνει η ίδια Εκκλησία του Χριστού. Όλοι οι επίσκοποι και οι ιερείς της θα είναι χαρισματικοί, όλα τα μυστήριά της θα είναι έγκυρα. Θα συνεχίσει να ενώνει τους ανθρώπους με τον Θεό στη Θεία Ευχαριστία. Και ευχαριστιακά θα είναι ενωμένη με όλες τις Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες σε όλο τον κόσμο, όπως και με τη Μητρόπολη Κιέβου.
Αλλά στο διοικητικό-κανονικό επίπεδο (ας το ονομάσουμε έτσι) η ΟΟΕ θα πρέπει να αναζητήσει νέες μορφές, στις οποίες θα εκδηλώνεται η ενότητα των ουκρανικών επισκοπών. Ας φανταστούμε ότι ο Μητροπολίτης Κιέβου έχασε την προσθήκη: «και πάσης Ουκρανίας» και παρέμεινε απλώς επισκοπικός αρχιερέας της Επισκοπής Κιέβου. Αν σε αυτή την ιδιότητα του ανατεθεί το καθήκον να συγκαλεί τη Σύνοδο των Επισκόπων και τη Σύνοδο της ΟΟΕ και να προεδρεύει σε αυτές, τότε η ενότητα θα διατηρηθεί. Στην επίλυση των θεμάτων που σήμερα ανήκουν στην αρμοδιότητα αυτών των οργάνων αυτό δεν θα επηρεάσει καθόλου.
Ας δούμε τι μπορεί να συμβεί με τις λειτουργίες και τις εξουσίες που σήμερα ο Καταστατικός Χάρτης της ΟΟΕ έχει αναθέσει στον Προκαθήμενο της ΟΟΕ και στην Ιερά Σύνοδο, καθώς και στις συνοδικές επιτροπές και τμήματα.
Προκαθήμενος της ΟΟΕ
Λίγο περίεργο, αλλά ο ισχύων Καταστατικός Χάρτης της ΟΟΕ στο τμήμα που αφιερώνεται στον Προκαθήμενο της ΟΟΕ περιγράφει πώς εκλέγεται, ποια τιμητικά και τελετουργικά προνόμια απολαμβάνει, αλλά σχεδόν δεν αναφέρει ποια είναι η ουσία της ίδιας της προεδρίας. Αυτή η σημαντικότατη στιγμή περιγράφεται έμμεσα μόνο στο υποσημείο «α», του σημείου 9, του τμήματος 5, του Καταστατικού Χάρτη της ΟΟΕ: «Υποστηρίζει την ενότητα της επισκοπής της ΟΟΕ».
Δηλαδή, ο Μητροπολίτης Κιέβου δεν είναι ο επικεφαλής της ΟΟΕ, δεν είναι διοικητικός ηγέτης, αλλά σύμβολο ενότητας.
Μπορεί ο Μητροπολίτης Κιέβου να ενώνει γύρω του την επισκοπή, αν στον τίτλο του δεν υπάρχει η προσθήκη «και πάσης Ουκρανίας»; Κατά τη γνώμη μας, μπορεί.
Μέχρι τον 4ο αιώνα, έτσι ήταν. Οι επίσκοποι που αργότερα έλαβαν τον τίτλο των πατριαρχών και των προκαθημένων των Τοπικών Εκκλησιών, εκείνη την εποχή ήταν επίσκοποι των πόλεών τους: Ρώμης, Αντιόχειας κ.λπ. Η επισκοπική τους εξουσία δεν ξεπερνούσε τα όρια αυτών των πόλεων. Ωστόσο, χρησιμοποιώντας το πνευματικό κύρος που προέκυπτε από την αρχαιότητα της έδρας και την αποστολική προέλευση (αλλά όχι μόνο αυτό) συγκάλεσαν συνόδους επισκόπων, προήδρευαν σε αυτές, υλοποιούσαν τις αποφάσεις των συνόδων. Επίσης, έλυναν διαφορές μεταξύ επισκόπων, αν και η διαφωνούσα πλευρά μπορούσε πάντα να απαιτήσει συνοδική επίλυση της διαφοράς.
Τι εμποδίζει την εφαρμογή μιας τέτοιας πρακτικής σήμερα; Έχοντας το καθεστώς του πρώτου μεταξύ ίσων επισκόπων της ΟΟΕ (στην αρχική κατανόηση αυτού του καθεστώτος), ο Μητροπολίτης Κιέβου μπορεί να είναι ο ίδιος ενωτικός παράγοντας, όπως είναι τώρα. Φυσικά, μέρος των σημερινών του λειτουργιών θα πρέπει να μεταβιβαστεί είτε στη Σύνοδο των Επισκόπων είτε στους ίδιους τους επισκόπους. Για παράδειγμα, η εξουσία να συμφιλιώνει τους επισκόπους μεταξύ τους χωρίς επίσημο δικαστήριο μπορεί να παραμείνει σε αυτόν, αλλά το ίδιο το δικαστήριο - αυτό θα είναι πλέον προνόμιο της Συνόδου των Επισκόπων. Και τέτοια θέματα, όπως για παράδειγμα, η παροχή άδειας στους επισκόπους για περισσότερο από 14 ημέρες και παρόμοια, οι επίσκοποι μπορούν να τα αποφασίζουν και μόνοι τους.
Ιερά Σύνοδος
Σήμερα αυτό το όργανο είναι στην πραγματικότητα το κλειδί στη διοίκηση της ΟΟΕ. Διορίζει και απομακρύνει επισκόπους, δημιουργεί και καταργεί επισκοπές, μοναστήρια και εκπαιδευτικά ιδρύματα, επιλύει ποιμαντικά, θεολογικά, λειτουργικά, οικονομικά, πειθαρχικά, διοικητικά και πολλά άλλα θέματα.
Και παρ' όλα αυτά, στον Καταστατικό Χάρτη της ΟΟΕ (τουλάχιστον στο επίσημο κείμενο, που έχει καταχωρηθεί και δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα της ΓΕΣΣ), δεν αναφέρεται π
