Τι θα συμβεί, αν μετρήσουμε τους Μητροπολίτες του Κιέβου

Ο επικεφαλής της OCU Σεργκίι (Επιφάνιος) Ντουμένκο αυτοπροσδιορίζεται ως νόμιμος «μητροπολίτης Κιέβου». Ωστόσο, κάθε ιεραρχία προϋποθέτει την ύπαρξη διαδοχής. Ας προσπαθήσουμε να διαπιστώσουμε, διάδοχος ποιου μπορεί να είναι ο Ντουμένκο στη θέση του.

Όταν το 1990 η Ουκρανική Εξαρχία μετατράπηκε σε Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, ο προκαθήμενός της έγινε ο μητροπολίτης Κιέβου και Γαλικίας Φιλάρετος (Ντενισένκο). Κατά συνέπεια, ο τίτλος του άλλαξε σε «μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας». Ήταν ο 120ος μητροπολίτης Κιέβου, αν μετρήσουμε από τη Βάπτιση της Ρωσίας το 988 μ.Χ.

Αλλά το 1992 ο Φιλάρετος αποσχίστηκε από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, έγινε «πατριάρχης» και δημιούργησε μια νέα εκκλησιαστική δομή, την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου. Επίσης, στην Ουκρανία υπήρχε η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία. Όλες αυτές οι θρησκευτικές οργανώσεις έχουν τη δική τους καταμέτρηση των μητροπολιτών του Κιέβου.

Το 2018 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος «διέλυσε» την την UOC, την UOC-KP και την UAOC και διέταξε όλους να ενωθούν σε μια ενιαία εκκλησία. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία αρνήθηκε να συμμετάσχει σε αυτή την παραλογή κατάσταση, ενώ η UOC-KP και η UAOC συγχωνεύθηκαν στην OCU. Ωστόσο, σύντομα ο Φιλάρετος αποχώρησε θορυβωδώς από αυτή την οργάνωση και αποκατέστησε την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία. Όσον αφορά την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, συνεχίζει να υπάρχει. Καμία από τις 15 αναγνωρισμένες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν δήλωσε ότι δεν θεωρεί πλέον την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία κανονική Εκκλησία. Επίσης, κανείς (εκτός από το Φανάρι) δεν δήλωσε ότι ο Μακαριώτατος Ονούφριος δεν είναι πλέον μητροπολίτης Κιέβου. Ταυτόχρονα, 4 «ελληνικές» Εκκλησίες αποκαλούν σήμερα μητροπολίτη Κιέβου τον Επιφάνιο. Αλλά προκύπτει το ερώτημα: ποιον αριθμό μητροπολίτη Κιέβου πρέπει να θεωρήσουμε τον Επιφάνιο; Και ποιον διάδοχο είναι;

Καταμέτρηση κατά την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία

Έτσι, ο Φιλάρετος Ντενισένκο ήταν ο νόμιμος 120ος μητροπολίτης Κιέβου. Αλλά στις 27 Μαΐου 1992 η Αρχιερατική Σύνοδος της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Χάρκοβο τον απομάκρυνε από την έδρα του Κιέβου. Αυτή η απομάκρυνση ήταν απολύτως νόμιμη από την άποψη του κανονικού δικαίου. Συγκεκριμένα, στον Φιλάρετο αποδόθηκαν τα εξής:

• αυταρχικές μέθοδοι διοίκησης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της επισκοπής Κιέβου,
• αγνόηση της συνοδικής φωνής της Εκκλησίας,
• εκδηλώσεις σκληρότητας και αλαζονείας στις σχέσεις με τους συναδέλφους του στην αρχιεπισκοπική διακονία, κληρικούς και λαϊκούς,
• τρόπος ζωής που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των κανόνων και ρίχνει σκιά στην Εκκλησία (είχε σύζυγο και παιδιά),
• ορκωμοσία, που εκφράστηκε στην παραβίαση του λόγου που δόθηκε ενώπιον του σταυρού και του Ευαγγελίου και ούτω καθεξής.

Αυτοί είναι μερικοί από τους κανονικούς κανόνες που παραβίασε ο Φιλάρετος: 25, 27 Κανόνες των Αγίων Αποστόλων, 3 Κανόνας της Α' Οικουμενικής Συνόδου, 6 Κανόνας της Β' Οικουμενικής Συνόδου, 5 Κανόνας της Πενθέκτης (Τρούλλου) Συνόδου, 88 Κανόνας του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου και ούτω καθεξής.

Η απομάκρυνση του Φιλάρετου αναγνωρίστηκε απόλυτα από όλες τις τοπικές Εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινουπόλεως.

Στη θέση του Φιλάρετου, η Σύνοδος του Χάρκοβο εξέλεξε τον μητροπολίτη Βλαδίμηρο (Σαμποδάν), ο οποίος έγινε ο 121ος μητροπολίτης Κιέβου. Και πάλι, όλες οι τοπικές Εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινουπόλεως, τον αναγνώρισαν σε αυτή τη θέση και του έστειλαν συγχαρητήρια. Το ίδιο συνέβη και το 2014, όταν μετά τον θάνατο του μητροπολίτη Βλαδίμηρου, ο Προκαθήμενος της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εξελέγη ο μητροπολίτης Ονούφριος (Μπερεζόβσκι).

Δηλαδή, ο κανονικός, αναγνωρισμένος 122ος μητροπολίτης Κιέβου είναι ο Ονούφριος.

Καταμέτρηση κατά την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου

Εδώ τα πράγματα είναι πολύ πιο περίπλοκα. Το 1992 ο Φιλάρετος που αποσχίστηκε οργάνωσε την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου μέσω της συγχώνευσης του εαυτού του και των λίγων υποστηρικτών του με την Ουκρανική Αυτοκέφαλη Εκκλησία, την οποία εκείνη τη στιγμή ηγείτο ο «πατριάρχης» Μστισλάβ Σκρύπνικ, που ζούσε στις Η.Π.Α και τον Καναδά. Ο Μστισλάβ έμαθε για αυτή τη συγχώνευση εκ των υστέρων και κάλεσε όλους τους υποστηρικτές του να μην αναγνωρίσουν την ένωση με τον Φιλάρετο. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου τον θεωρεί τον πρώτο προκαθήμενό της, ενώ ο ίδιος ο Μστισλάβ και η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Εκκλησία όχι. Δηλαδή, αν μετρήσουμε κατά την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου, ο Μστισλάβ Σκρύπνικ είναι ο 121ος προκαθήμενος της Ουκρανικής Εκκλησίας, αν και με τον τίτλο «πατριάρχης», αλλά δεν θα σταθούμε σε αυτό τώρα.

Το 1993, ο Σκρίπνικ απεβίωσε και ο Βολοντίμιρ Ρομανιούκ εξελέγη για να τον αντικαταστήσει στην UOC-KP. Ήταν ο αριθμός 122 στην UOC-KP. Το 1995, ο Ρομανιούκ απεβίωσε υπό ασαφείς συνθήκες και τη θέση του ανέλαβε ο Φιλάρετος Ντενισένκο, ο αριθμός 123.

Καταμέτρηση κατά την UAPC

Και εδώ, όλα είναι πολύ συγκεχυμένα. Η UAOC ιδρύθηκε το 1921, όταν, αντίθετα με όλους τους κανόνες, ο Βασίλι Λιπκόφσκι «χειροτονήθηκε» ως «Μητροπολίτης Κιέβου» από ιερείς και λαϊκούς. Ο κανονικός Μητροπολίτης Κιέβου, ο 115ος, εκείνη την εποχή ήταν ο Μητροπολίτης Μιχαήλ (Ερμάκοφ). Έτσι, σύμφωνα με την UAOC, ο Λιπκόφσκι έγινε ο 116ος «προκαθήμενος» της έδρας του Κιέβου. Μετά από αυτόν ήρθε ο Νικολάι Μπορέτσκι, αριθμός 117. Στη συνέχεια ήρθε ο Ιβάν Παβλόφσκι, αριθμός 118. Μεταξύ 1930 και 1937, η UAOC ουσιαστικά καταστράφηκε από το σοβιετικό καθεστώς. Μόνο ο Επίσκοπος Ιωάννης (Τεοντόροβιτς) παρέμεινε. Επομένως, ελλείψει άλλων «επισκόπων» στην UAOC, μπορεί να του αποδοθεί ο αριθμός 119.

Το 1942, η UAPC αναβίωσε στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ουκρανία και ο Πολικάρπ Σικόρσκι, με αριθμό 120, ανέλαβε επικεφαλής της. Εκείνη την εποχή, η διακυβέρνηση της UAPC βρισκόταν σε σημαντική αταξία. Πολλές πηγές αναφέρουν τον Νικάνωρ Αμπράμοβιτς ως τον πρωτεύοντα ή τον διαχειριστή αυτής της δομής, υποτίθεται ότι διηύθυνε την UAPC ή κάποιο μέρος της μαζί με τον Πολικάρπ Σικόρσκι. Ωστόσο, οι περισσότερες πηγές δεν τον συμπεριλαμβάνουν στον κατάλογο των πρωτευόντων της UAPC, επομένως δεν θα του δώσουμε αριθμό.

Πιο κάτω, τα πράγματα είναι επίσης συγκεχυμένα. Μετά τον Πολικάρπ Σικόρσκι, ο Μστίσλαβ Σκρίπνικ, με αριθμό 121, έγινε επικεφαλής της UAPC το 1953, αλλά εκείνη την εποχή η UAPC υπήρχε μόνο στη διασπορά. Το 1989, η UAPC αναβίωσε στην Ουκρανία και ο προκαθήμενός της, ή «πρώτος ιεράρχης», ήταν ο Ιωάννης Μποντναρχούκ, ο οποίος, θεωρητικά, θα έπρεπε να είχε λάβει τον αριθμό 122. Αλλά το 1990, παραχώρησε τη θέση του στον Μστίσλαβ Σκρίπνικ. Λογικά, θα έπρεπε να ονομαστεί ο 123ος προκαθήμενος, αν και αυτό είναι αμφισβητήσιμο. Ακολουθούν: ο Ντμίτρι Γιαρέμα - 124ος, ο Μεθόδιος Κουντριάκοφ - 125ος και ο Μακάριος Μαλέτιτς - 126ος.

Ποιος είναι ο αριθμός του Επιφανίου Ντουμένκο;
Ο Ντουμένκο δεν μπορεί, εξ ορισμού, να είναι ο διάδοχος της «εκκλησίας της FSB». Επομένως, απομένουν δύο επιλογές. Θα μπορούσε να είναι:

124ος, αν διαδεχθεί η UOC-KP,

127η, αν αποδεχτεί την κληρονομιά της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας (126η, αν δεν υπολογίσετε τον Μστισλάβ Σκρίπνικ δύο φορές).

Αλλά όλοι αυτοί οι υπολογισμοί σίγουρα δεν είναι πολύ ψηλοπρεπείς. Ούτε η UAPC ούτε η UOC-KP έχουν, ούτε μπορούν να έχουν, κάποια συνέχεια, αφού προέκυψαν από το πουθενά, και οι «προκαθήμενοι» τους λειτουργούσαν παράλληλα με την κανονική ιεραρχία της κανονικής Εκκλησίας.

Συμπεράσματα
Φυσικά, ο Ντουμένκο σπάνια σκέφτεται τέτοια ερωτήματα. Αλλά το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως θα έπρεπε να το σκεφτεί λίγο. Άλλωστε, τους αρέσουν πολύ τα κάθε είδους δίπτυχα, οι κατάλογοι μητροπολιτών και ούτω καθεξής. Αυτή είναι μια μάλλον αρχαία ιστορική παράδοση. Και τους αρέσει όλα σε αυτά τα δίπτυχα και τους καταλόγους να είναι σε τάξη και στη σωστή τους θέση. Ας απαντήσουν λοιπόν σε αυτό το ερώτημα: ποιον Μητροπολίτη Κιέβου θα διαδεχθεί ο Σεργκίι (Επιφάνιος) Ντουμένκο;

Όλη αυτή η παράλογη κατάσταση αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι το σχέδιο της OCU δεν έχει καμία θρησκευτική ή κανονική βάση, ούτε καν ιστορική.