Εσχατολογικός πόλεμος: θρησκευτικές ρίζες της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν
Από τη συμμαχία στον πόλεμο εξόντωσης: πώς η θρησκευτική ιδεολογία μετέτρεψε τους γείτονες σε αδιάλλακτους εχθρούς.
Στις 13 Ιουνίου 2025, το Ισραήλ εξαπέλυσε επιθέσεις στο έδαφος του Ιράν. Οι αρχές της χώρας δήλωσαν ότι επιτέθηκαν σε εγκαταστάσεις του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Σύντομα το Ιράν απάντησε με πυραυλικές επιθέσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχουν νεκροί και τραυματίες μεταξύ των Ισραηλινών. Και τώρα το Τελ Αβίβ εξαπολύει πυρά στο έδαφος του γείτονά του. Η κλιμάκωση αυξάνεται γεωμετρικά.
Αμέσως τονίζουμε ότι η σύνταξη της ΕΟΔ σταθερά και συνεχώς τάσσεται κατά του πολέμου σε όλες τις εκφάνσεις του και καλεί σε ειρηνική επίλυση όλων των συγκρούσεων. Ωστόσο, για να κατανοήσουμε τα σημερινά γεγονότα μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, είναι σημαντικό να αναλύσουμε τις βαθύτερες αιτίες της αντιπαράθεσής τους.
Όταν η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία εξαπέλυσε επιθέσεις σε μια σειρά από εγκαταστάσεις στο Ιράν, τα διεθνή ΜΜΕ παραδοσιακά το παρουσίασαν ως ένα ακόμη επεισόδιο της γεωπολιτικής της Μέσης Ανατολής. Μπορεί να βρει κανείς άρθρα, των οποίων οι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι ο Νετανιάχου προσπαθεί να διατηρηθεί στην εξουσία μέσω του πολέμου ή ότι οι Ισραηλινοί πολιτικοί θέλουν να αποτρέψουν την εμφάνιση μιας ακόμη πυρηνικής δύναμης στην περιοχή. Ωστόσο, τέτοιες εξηγήσεις παραβλέπουν το κύριο: η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έχει θεμελιωδώς διαφορετική φύση.
Το θέμα είναι ότι η αντιπαράθεση μεταξύ αυτών των χωρών δεν μοιάζει με πολιτικό ανταγωνισμό. Μάλλον, πρόκειται για θρησκευτικό πόλεμο εξόντωσης.
Η Δοξασία της Εξόντωσης ως Κρατική Πολιτική
Όποιος παρακολουθεί προσεκτικά τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή γνωρίζει ότι οι επιθετικές δηλώσεις της ιρανικής ηγεσίας κατά του Ισραήλ δεν είναι τυχαίες, αλλά σταθερές και ακόμη και συστηματικές. Για παράδειγμα, ο πνευματικός ηγέτης της χώρας, Αλί Χαμενεΐ, τακτικά αποκαλεί το Ισραήλ «καρκινικό όγκο που πρέπει να εξαλειφθεί από το πρόσωπο της γης». Σημειώνουμε ότι τέτοιες δηλώσεις δεν προέρχονται από μια χούφτα περιθωριακών φανατικών, αλλά από την ανώτατη κρατική και θρησκευτική ηγεσία της χώρας.
Το 2014, ο Αλί Χαμενεΐ δημοσίευσε στο Twitter του ένα «εννιασέλιδο σχέδιο για την καταστροφή του σιωνιστικού καθεστώτος».
Λίγο αργότερα, στις 9 Σεπτεμβρίου 2015, ο αγιατολάχ Χαμενεΐ δήλωσε ότι σε 25 χρόνια το Ισραήλ δεν θα υπάρχει: «Ορισμένοι σιωνιστές δήλωσαν ότι, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των πυρηνικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Τεχεράνης και των παγκόσμιων δυνάμεων, απαλλάχθηκαν από τις ανησυχίες για το Ιράν για 25 χρόνια. Αλλά τους λέμε ότι δεν θα δείτε τα επόμενα 25 χρόνια, και, με τη χάρη του Αλλάχ, μέχρι τότε δεν θα υπάρχει τίποτα στην περιοχή με το όνομα του σιωνιστικού καθεστώτος».
Το 2016, ένας υψηλόβαθμος διοικητής του Σώματος «Κουτς» του Ιράν, Αχμάντ Καρίμπορ, δήλωσε για τη δυνατότητα «να σβήσουμε το Ισραήλ από τον χάρτη σε μόλις οκτώ λεπτά». Σύμφωνα με τα λόγια του, «με τις δυνατότητες και τον εξοπλισμό μας, μπορούμε σε λιγότερο από οκτώ λεπτά να ισοπεδώσουμε το σιωνιστικό καθεστώς», αν δοθεί η σχετική εντολή από τον Ανώτατο Ηγέτη.
Στις 14 Ιανουαρίου 2017, ο υπουργός Πληροφοριών Χουτζάτ αλ-Ισλάμ Σαΐντ Χαμούντ Αλαβί είπε κυριολεκτικά τα εξής: «Όπως ακριβώς η πρόβλεψη του αγιατολάχ Χαμενεΐ για τις προεδρικές εκλογές στις Η.Π.Α πραγματοποιήθηκε, έτσι και η πρόβλεψή του ότι το Ισραήλ θα καταστραφεί σε 25 χρόνια, επίσης θα πραγματοποιηθεί».
Ταυτόχρονα, ο Ραμαντάν Σαρίφ, επικεφαλής του τμήματος δημοσίων σχέσεων και δημοσιότητας του IRGC (Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, η επίλεκτη στρατιωτική μονάδα του Ιράν), κατηγόρησε το Ισραήλ ότι επιτίθεται σε Μουσουλμάνους και δήλωσε ότι «βήμα βήμα πλησιάζουμε στην καταστροφή του Ισραήλ και στη διάσωση της αλ-Κοντς (Ιερουσαλήμ)».
Τον Ιανουάριο του 2021, τα μέλη του ιρανικού κοινοβουλίου κατέθεσαν ένα νομοσχέδιο με τίτλο «Το Ιράν Απαντά», το οποίο περιλαμβάνει 16 άρθρα. Υποχρεώνει την ιρανική κυβέρνηση να λάβει μέτρα που θα οδηγήσουν στην «καταστροφή του Ισραήλ έως τον Μάρτιο του 2041». Το νομοσχέδιο στοχεύει επίσης στην παρουσία των Η.Π.Α στην περιοχή.
Όπως μπορούμε να δούμε, όλα είναι σαφή και κατανοητά: σύμφωνα με την ιρανική ηγεσία, το Ισραήλ πρέπει να καταστραφεί. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να τονιστεί η θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της ιρανικής θέσης και άλλων περιφερειακών συγκρούσεων. Η Τεχεράνη δεν προβάλλει εδαφικές διεκδικήσεις, δεν απαιτεί πολιτικές παραχωρήσεις και δεν προσφέρει συμβιβαστικές φόρμουλες. Ο μόνος δηλωμένος στόχος είναι η πλήρης φυσική καταστροφή του Ισραήλ ως κράτους. Αλλά γιατί; Ποιο είναι το πρόβλημα;
Ο Μαχντισμός ως θεολογική δικαιολόγηση του πολέμου
Είναι σαφές ότι η ισραηλινή ηγεσία δεν είναι ούτε αγία ούτε δίκαιη - θυμηθείτε τον βομβαρδισμό της Γάζας και της Παλαιστίνης. Αλλά είναι αυτός ο μόνος λόγος για το μίσος που νιώθει το Ιράν προς το ισραηλινό κράτος;
Όπως αποδεικνύεται, όχι. Οι ρίζες ανάγονται στις εσχατολογικές ιδέες του σιιτικού Ισλάμ, και συγκεκριμένα στην έννοια του Μαχντί. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, η έλευση του Μαχντί - του τελευταίου διαδόχου του Προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος θα εμφανιστεί πριν από το τέλος του κόσμου - θα συμβεί μετά την τελική νίκη των δυνάμεων του καλού επί των δυνάμεων του κακού. Στη σύγχρονη ιρανική θεολογία και κρατική ιδεολογία, ο ρόλος του απόλυτου κακού αποδίδεται στο Ισραήλ.
Αποδεικνύεται ότι η καταστροφή του εβραϊκού κράτους δεν γίνεται απλώς ένα πολιτικό καθήκον, αλλά ένα θρησκευτικό καθήκον, μια απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη του τέλους του κόσμου και της μεσσιανικής εποχής.
Ένα τέτοιο εσχατολογικό κίνητρο διαφέρει θεμελιωδώς από τις συνηθισμένες διακρατικές συγκρούσεις. Εάν σε συνηθισμένες καταστάσεις υπάρχει πάντα η δυνατότητα συμβιβασμού μέσω εδαφικών παραχωρήσεων, οικονομικών συμφωνιών ή πολιτικών εγγυήσεων, τότε μια θρησκευτικά υποκινούμενη επιθυμία καταστροφής ενός αντιπάλου εξ ορισμού δεν προϋποθέτει μια διαδικασία διαπραγμάτευσης.
Είναι ενδιαφέρον ότι αυτό δεν ίσχυε πάντα. Πριν από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, οι δύο χώρες είχαν ισχυρούς διπλωματικούς και στρατηγικούς δεσμούς. Το Ιράν του Σάχη ήταν ένα από τα πρώτα κράτη της Μέσης Ανατολής που αναγνώρισαν το Ισραήλ και θεωρούνταν από καιρό από το Τελ Αβίβ ως φυσικός περιφερειακός σύμμαχος.
Μια ριζική μεταμόρφωση σημειώθηκε με την άνοδο στην εξουσία των αγιατολάχ, οι οποίοι μετέτρεψαν την αντι-ισραηλινή ρητορική σε ακρογωνιαίο λίθο της κρατικής ιδεολογίας. Με τη σειρά της, η ισραηλινή ηγεσία δεν διακήρυξε τους στόχους της καταστροφής του Ιράν, δεν ψήφισε νόμους σχετικά με την ανάγκη διαγραφής του ιρανικού κράτους από τον χάρτη της γης και δεν θεώρησε την εξόντωση των Περσών ως στοιχείο του κρατικού δόγματος.
Πυρηνικά όπλα: αποτροπή ή καταστροφή
Αποδεικνύεται ότι το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα δίνει στο θρησκευτικό μίσος κατά του Ισραήλ μια εντελώς διαφορετική διάσταση. Το Ιράν είναι απίθανο να περιοριστεί στο γεγονός ότι χρειάζεται πυρηνικά όπλα για να «αποτρέψει» την επιθετικότητα από γειτονικές χώρες. Η Τεχεράνη μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιήσει το μελλοντικό πυρηνικό της δυναμικό για να καταστρέψει φυσικά το Ισραήλ.
Επιπλέον, η ιρανική ηγεσία μπορεί ακόμη και να αποδεχτεί «παράπλευρες απώλειες» μεταξύ του παλαιστινιακού πληθυσμού. Η ηγεσία της χώρας έχει επανειλημμένα δηλώσει την ετοιμότητά της για μαρτυρικό θάνατο στο όνομα του τζιχάντ, εάν αυτό εξυπηρετεί την επίτευξη του «υψηλότερου στόχου».
Είναι σαφές ότι μια τέτοια ετοιμότητα για μαζικές θυσίες χάριν μιας θρησκευτικής αποστολής καθιστά τους παραδοσιακούς μηχανισμούς περιορισμού αναποτελεσματικούς. Οι αρχές, θεωρώντας τις δικές τους απώλειες ως θυσία στο όνομα της προσέγγισης του τέλους του κόσμου, δεν μπορούν να σταματήσουν από την απειλή των αντιποίνων.
«Am ke-Lavi»: Βιβλικός συμβολισμός του σύγχρονου πολέμου
Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ισραήλ βλέπει τον πόλεμο κατά του Ιράν και μέσα από το πρίσμα της θρησκείας. Η στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ εναντίον ιρανικών στόχων είχε την κωδική ονομασία «Am ke-Lavi» («Ο λαός είναι σαν λιοντάρι»). Πρόκειται για ένα απόσπασμα από το βιβλικό βιβλίο των Αριθμών: «Ιδού, ο λαός σηκώνεται σαν λέαινα και ανεβαίνει σαν λιοντάρι· δεν θα ξαπλώσουν μέχρι να φάνε το θήραμα και να πιουν το αίμα των σκοτωμένων».
Η επιλογή ενός τέτοιου ονόματος δεν είναι τυχαία. Δείχνει ότι η ισραηλινή ηγεσία (τουλάχιστον εξωτερικά) βλέπει τη σύγκρουση όχι ως γεωπολιτικό παιχνίδι, αλλά ως έναν «ιερό» αγώνα επιβίωσης. Αυτά είναι τα λόγια - «ο λαός είναι σαν λιοντάρι» - που άφησε ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου σε ένα σημείωμα στο Δυτικό Τείχος λίγες ημέρες πριν από τις επιθέσεις στο Ιράν, τονίζοντας έτσι τη θρησκευτική φύση αυτού που συνέβαινε.
Και ανεξάρτητα από το πώς νιώθουμε προσωπικά για το Ισραήλ, είναι πρακτικά αδύνατο να φανταστούμε μια κατάσταση στην οποία η ηγεσία οποιασδήποτε χώρας στον κόσμο θα παρακολουθούσε παθητικά ένα γειτονικό κράτος να δημιουργεί όπλα μαζικής καταστροφής με τον δεδηλωμένο στόχο να «μας σβήσει από τον χάρτη». Ναι, είμαστε κατά των «προληπτικών επιθέσεων», είμαστε κατά του πολέμου, αλλά η ισραηλινή αντίδραση εντάσσεται στην καθαρά ανθρώπινη (όχι Θεϊκή ή Χριστιανική) λογική της εθνικής αυτοσυντήρησης.
Επιπλέον, οι προσπάθειες διπλωματικής διευθέτησης έχουν αποτύχει. Οι παραδοσιακές διαπραγματεύσεις σε μια κατάσταση θρησκευτικά υποκινούμενης σύγκρουσης σίγουρα δεν θα βοηθήσουν. Απλώς επειδή η εσχατολογική λογική εξ ορισμού αποκλείει την πιθανότητα μακροπρόθεσμων συμβιβασμών με τις «δυνάμεις του κακού».
Η ηθική διάσταση της σύγκρουσης
Σε αυτή την περίπτωση, ένα πράγμα μπορεί να γίνει κατανοητό: το σύγχρονο διεθνές δίκαιο δεν είναι σε θέση να επιλύσει συγκρούσεις στις οποίες η θρησκεία κατέχει κεντρική θέση. Όταν ένα από τα μέρη καθοδηγείται από εσχατολογικά κίνητρα, κανένα επιχείρημα - πολιτικό, οικονομικό κ.λπ. - δεν λειτουργεί απλώς.
Το πιο τρομερό είναι το γεγονός ότι ο άμαχος πληθυσμός και στις δύο πλευρές της σύγκρουσης γίνεται όμηρος των θρησκευτικών και πολιτικών φιλοδοξιών των ηγετών του. Οι απλοί Ιρανοί, πολλοί από τους οποίους διατηρούν θετικές αναμνήσεις από την προ-ισλαμική εποχή της ισραηλινο-ιρανικής συνεργασίας, αναγκάζονται να πληρώσουν για τις περιπέτειες του θεοκρατικού καθεστώτος. Οι απλοί Ισραηλινοί, οι οποίοι ήδη πλήττονται από πυραύλους της ιρανικής Πολεμικής Αεροπορίας, θα πληρώσουν το ίδιο τίμημα.
Συμπεράσματα
Ας υπενθυμίσουμε για άλλη μια φορά στους αναγνώστες μας ότι το UOP είναι ένθερμος υποστηρικτής της ειρηνικής επίλυσης των διεθνών συγκρούσεων. Θρηνούμε κάθε θύμα στρατιωτικής δράσης και προσευχόμαστε για την ταχεία εγκαθίδρυση μιας δίκαιης ειρήνης στη Μέση Ανατολή.
Επιπλέον, είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι στην εισαγωγή θρησκευτικής διάστασης σε οποιεσδήποτε στρατιωτικές συγκρούσεις. Με άλλα λόγια, ο Θεός δεν μπορεί να συρθεί σε πολέμους μεταξύ λαών. Τέτοιοι πόλεμοι δεν μπορούν να διευθετηθούν με συμβατικά διπλωματικά μέσα. Όταν ένα από τα μέρη θεωρεί τη φυσική καταστροφή του εχθρού ως θρησκευτικό καθήκον, οι διαπραγματεύσεις καθίστανται αδύνατες.
Σήμερα, ένα από τα κύρια ερωτήματα που πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας είναι: θα μπορέσει η παγκόσμια κοινότητα να βρει αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την αντιμετώπιση των θρησκευτικών φανατικών που έχουν αποκτήσει πρόσβαση σε όπλα μαζικής καταστροφής;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα καθορίζει το μέλλον όχι μόνο της Μέσης Ανατολής, αλλά κατά μία έννοια ολόκληρης της ανθρωπότητας.
