OCU: μια ματιά από μέσα
Κληρικός της OCU έγραψε επιστολή παραίτησης στο όνομα του Ντουμένκο και στη συνέχεια ανέλυσε λεπτομερώς τους λόγους της απόφασής του.
Κληρικός της OCU Ιάροσλαβ Γιασενέτς έφυγε από αυτήν την οργάνωση και δημοσίευσε εκτενή περιγραφή του τι συμβαίνει εκεί. Προσφέρουμε μια σύντομη επισκόπηση με συμπεράσματα.
Αξίζει να εμπιστευόμαστε;
Σε καταστάσεις με τέτοιες αποκαλύψεις πάντα προκύπτει το ερώτημα: πόσο αληθείς είναι αυτές οι αποκαλύψεις; Πόσο ειλικρινής είναι το άτομο που τις δημοσιεύει; Δεν καθοδηγείται από κάποιες ιδιοτελείς προθέσεις;
Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να δώσουμε προσοχή σε αυτό. Πρώτον, η OCU αυτοπροσδιορίζεται ως πατριωτική οργάνωση, και αν κάποιος την κριτικάρει, αμέσως τον κατατάσσουν στους «πράκτορες του Κρεμλίνου». Αλλά ο Ιάροσλαβ Γιασενέτς είναι ένας υπερπατριώτης, που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για συνεργασία με τη Μόσχα. Ένας άνθρωπος που «φρόντιζε» πορείες για τον Μπαντέρα, ασχολήθηκε με την καπελλανία, αποκαλούσε την τραγωδία, όταν στις 2 Μαΐου 2014 στο Σπίτι των Συνδικάτων της Οδησσού κάηκαν ζωντανοί πάνω από 40 άνθρωποι, «Ημέρα του Σουβλακιού», προέτρεψε τους υπαλλήλους του ΤΤΣΚ να προσεύχονται στον Ιωάννη τον Πολεμιστή για τη σύλληψη των αποφυγόντων και ούτω καθεξής. Δηλαδή, αν μπορούσε να βρεθεί ένας καθαρός πατριώτης στην πατριωτική OCU, ο Γιασενέτς θα ήταν σίγουρα ένας από τους κύριους υποψήφιους.
Δεύτερον, αν ο Ι. Γιασενέτς είχε πάει στην UOC, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι «συκοφαντεί» την OCU για να αρέσει στο νέο του καταφύγιο. Αλλά πήγε στην UOC του Πατριαρχείου Κιέβου (σ.σ. του Φιλάρετου), μια οργάνωση με ασαφές νομικό καθεστώς και ακόμη πιο ασαφείς προοπτικές. Μια οργάνωση που, πιθανώς, μετά τον θάνατο του Φιλάρετου Ντενισένκο θα εξαφανιστεί εντελώς ή θα ενσωματωθεί στην OCU. Γιατί λοιπόν ο Γιασενέτς να καίει γέφυρες και να κλείνει τον δρόμο της επιστροφής; Πιθανώς, απλά επειδή έχει πονέσει πολύ και θέλει να πει την αλήθεια.
Τώρα σύντομα για αυτήν την αλήθεια.
Χαρακτηριστικά της OCU
Στις σελίδες της ΕΟΔ έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι η OCU είναι μια εθνικά προσανατολισμένη θρησκευτική οργάνωση που δρα προς το συμφέρον του ουκρανικού κράτους και επιδιώκει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ουκρανικής κοινωνίας. Τώρα αυτό επιβεβαιώνεται από τον πρώην κληρικό της OCU. Να τι γράφει: «Δεν θεωρώ δυνατόν να παραμείνω στη δομή που έχει γίνει περισσότερο πολιτικό κόμμα φιλελεύθερης κατεύθυνσης παρά Εκκλησία του Χριστού, για την οποία η παράδοση, η παράδοση και τα δόγματα είναι συχνά μια άβολη συμβατικότητα. Η εκτέλεση των οδηγιών μιας ανοιχτά άθεης κοσμικής εξουσίας έχει γίνει ο κανόνας, και οι μιμήσεις δραστηριότητας είναι πολύ περισσότερες από τους καλούς καρπούς».
Σε αυτά τα λόγια δεν τραβάει την προσοχή μόνο η χαρακτηριστική της OCU, αλλά και το γεγονός ότι ο Γιασενέτς αποκαλεί τις σημερινές ουκρανικές αρχές ανοιχτά άθεες. Και όμως αυτές οι αρχές εξωτερικά υποστηρίζουν τις «σωστές» θρησκευτικές οργανώσεις. Αλλά, στην ουσία, είναι ανοιχτά άθεες. Και η OCU εκτελεί υπάκουα τις οδηγίες τους.
Χαρακτηριστικά του Σεργκέι (Επιφάνιου) Ντουμένκο
Αρχικά, ο Γιασενέτς αναγνωρίζει ότι πολλοί «ιεράρχες» και «ιερείς» της OCU θεωρούσαν τις μεθόδους εργασίας του Αγίου Πατριάρχη Φιλάρετου αυταρχικές. Αυτή είναι μια από τις κατηγορίες για τις οποίες ο Φιλάρετος αρχικά απαγορεύτηκε από την ιεροσύνη, στη συνέχεια καθαιρέθηκε και τελικά αναθεματίστηκε. Στην UOC του Φιλάρετου το στυλ διοίκησής του δεν άλλαξε καθόλου. Και γι' αυτό με την εκλογή του Σεργκέι (Επιφάνιος) πολλοί «ιδιαίτερα ελπίζανε στην αλλαγή του στυλ εκκλησιαστικής διοίκησης».
Αλλά οι ελπίδες δεν εκπληρώθηκαν. Και έτσι χαρακτηρίζει ο Γιασενέτς τη δραστηριότητα του επικεφαλής της OCU:
- σχεδόν δεν πραγματοποιεί συναντήσεις με «ιερείς»;
- αμέσως έχτισε μια πολυτελή κατοικία;
- περιβάλλεται από φρουρά και τοποθέτησε θωρακισμένες πόρτες;
- είναι σχεδόν αδύνατο να τον επισκεφθείς, και με αυτούς που το καταφέρνουν (από απλούς ανθρώπους), ο Ντουμένκο είναι αγενής και υπερόπτης;
- πολύ σπάνια λειτουργεί σε σύγκριση με τον Φιλάρετο;
- δεν επικοινωνεί με τους πιστούς, αλλά συναντάται τακτικά με υψηλόβαθμους αξιωματούχους και διπλωμάτες, εκπροσώπους πρεσβειών;
- τρώει σε ακριβά εστιατόρια;
Ο Γιασενέτς ανέφερε επίσης τη συμπεριφορά του Σεργκέι (Επιφάνιος) στην αρχή της πλήρους κλίμακας εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Όπως είναι γνωστό, στα κοινωνικά δίκτυα εμφανίστηκαν μηνύματα ότι ο Ντουμένκο εκείνη την εποχή έφυγε από την Ουκρανία, δηλαδή, έφυγε. Ο Γιασενέτς δεν επιβεβαιώνει άμεσα αυτήν την εκδοχή, αλλά παραθέτει γεγονότα που έμμεσα μαρτυρούν την αλήθεια της.
Ο Γιασενέτς αμφιβάλλει επίσης αν ο Σεργκέι (Επιφάνιος) έγραψε ο ίδιος τα «θεολογικά» του έργα, τη διατριβή του και ούτω καθεξής.
Χαρακτηριστικά της επισκεψιμότητας των ναών
Ο Γιασενέτς υποστηρίζει ισχυρίζεται ότι πολύ λίγοι άνθρωποι παρακολουθούν τις «λειτουργίες» της OCU σε εκκλησίες που κατασχέθηκαν από την UOC. «Η εκκλησία που μεταφέρθηκε στην OCU είναι άδεια. Δεν χρειάζεται να ψάξετε πολύ. Οποιοσδήποτε μπορεί να ψάξει στο διαδίκτυο, στην Google ή στο YouTube για αυτά τα στοιχεία», γράφει ο Γιασενέτς.
Επισημαίνει επίσης ότι παρά την ισχυρή εξωτερική υποστήριξη της OCU και την εξίσου ισχυρή πίεση στην UOC, ακόμη και στατιστικά η UOC έχει περισσότερες κοινότητες από την OCU.
Χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης και της εργασίας στο προσωπικό
Εδώ η κατάσταση στην OCU είναι χάλια. Οι σχολές παρουσιάζουν χρόνια έλλειψη προσωπικού και το επίπεδο εκπαίδευσης είναι εξαιρετικά χαμηλό, όπως και το επίπεδο του επιστημονικού έργου. Ο Γιασενέτς αναφέρει ως παράδειγμα την Ορθόδοξη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου της OCU, λέγοντας: «Ούτε ένας καθηγητής στην Ορθόδοξη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου ή μεταπτυχιακός φοιτητής εκεί δεν έχει δημοσιεύσει σε περιοδικά Scopus. Αυτός είναι ένας ενδεικτικός δείκτης. Άλλωστε, όλα τα μέλη της Ακαδημάις, ακόμη και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο, υποχρεούνται να έχουν τέτοιες δημοσιεύσεις».
Σχεδόν όποιος θέλει να χειροτονηθεί στην OCU «χειροτονείται». «Πολύ συχνά, άτομα χωρίς καθόλου θεολογική εκπαίδευση, που μόλις χθες εργάζονταν σε κοσμικές εργασίες, γίνονται ιερείς στην OCU», γράφει ο Γιασενέτς.
Αυτό το πρόβλημα υπήρχε πάντα στην OCU. Για παράδειγμα, το 2019, στην περιοχή Ζιτόμιρ, αγγελίες για την αναζήτηση ιερέων για την OCU αναρτήθηκαν σε οδικούς άξονες. Και ο «Μητροπολίτης» του Τσερνίβτσι και της Μπουκοβίνας, Δανιήλ, ενθάρρυνε τους χωρικούς να γίνουν ιερείς της OCU χωρίς καμία εκπαίδευση, διαβεβαιώνοντάς τους ότι θα εκπαιδευτούν αργότερα.
Για έξι χρόνια, τίποτα δεν έχει αλλάξει στην OCU, και τώρα, το 2025, ο Γιασενέτς επιβεβαιώνει ότι οι «ιερείς» της OCU «συχνά δεν γνωρίζουν στοιχειώδη πράγματα από βιβλικές σπουδές, δογματική ή λειτουργική».
Αναφέρει ένα συγκλονιστικό παράδειγμα από την προσωπική του εμπειρία: «Προσωπικά είδα έναν νεοχειροτονημένο ιερέα στην Επισκοπή Σούμι που δεν γνώριζε το Σύμβολο της Πίστεως. Χειροτονήθηκε, όπως είπε ο ίδιος, μόνο και μόνο για να γίνει ιερέας σε μια στρατιωτική μονάδα».
Χαρακτηριστικά του μοναχισμού
Και εδώ, η OCU αντιμετωπίζει προβλήματα. Ο Γιασενέτς δηλώνει: «Υπάρχουν καταστροφικά λίγοι μοναχοί στην OCU, ειδικά γυναίκες». Για λόγους σύγκρισης, αναφέρει δύο μοναστήρια, όπως το θέτει, που θεωρούνται «ελίτ»: τη Λαύρα Κιέβου-Πετσέρσκ της UOC και τη Μονή Αγίου Μιχαήλ της OCU, και λέει: «Οι αδελφοί της πρώτης (δηλαδή της Λαύρας) αριθμούσαν πάνω από 100 μοναχούς, ενώ αυτοί της Αγίου Μιχαήλ αριθμούσαν περίπου δέκα».
Ως χαρακτηρισμό της μοναστικής ζωής, ο Γιασενέτς αναφέρει τη Μονή Θεοδοσιέφσκι στο Κίεβο, όπου κάποτε «υπηρετούσε». Λέει ότι ο αριθμός των μοναχών εκεί πάντα «κυμαινόταν μεταξύ πέντε και δέκα».
«Τα άδεια κελιά, τα οποία ήταν αρκετά, καταλάμβαναν παντρεμένοι ιερείς με τις συζύγους και τα παιδιά τους», ισχυρίζεται ο Γιασενέτς. Σημειώνει επίσης ότι «τα στοιχεία της μοναστικής ζωής ήταν σχεδόν ανύπαρκτα στο Φεοδοσιέφσκι» και «η τελευταία κουρά έλαβε χώρα το 2017».
Σημείωση: αυτό αφορά μόνο τα μοναστήρια της πρωτεύουσας. Τι μπορούμε να πούμε για τα υπόλοιπα;
Ο Γιασενέτς περιγράφει ξεχωριστά την περίπτωση της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου. Παρά την πειθώ και την πίεση, κανένας από τους αδελφούς της Λαύρας, εκτός από τον Αβραάμ Λότις, δεν έχει ασπαστεί την OCU. Οι εκκλησίες παραμένουν άδειες κατά τη διάρκεια των «λειτουργιών» της OCU, τα κειμήλια αντιμετωπίζονται σαν μουσειακά εκθέματα, τα σπήλαια είναι κλειστά για προσκύνημα και ο Γιασενέτς αποκαλεί τις παραστάσεις που διοργανώνονται περιοδικά από τους υποστηρικτές της OCU έξω από τη Λαύρα νεοπαγανιστικό Σάββατο.
Στη δήλωσή του, ο Γιασενέτς γράφει επίσης ότι η OCU έχει ουσιαστικά εγκαταλείψει τις ουκρανικές ενορίες στο εξωτερικό στην τύχη τους, ότι η διαδικασία αναγνώρισης της OCU σταμάτησε με την Εκκλησία της Κύπρου το 2019, και ούτω καθεξής.
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας αυτή τη δήλωση του πρώην κληρικού της OCU, μπορούν να ειπωθούν τα εξής.
Πρώτον, αυτή η θρησκευτική οργάνωση βρίσκεται σε κατάσταση υποβάθμισης κυριολεκτικά σε κάθε τομέα της δραστηριότητάς της. Ο Γιαροσλάβ Γιασενέτς δεν μπόρεσε να αναφέρει ούτε ένα παράδειγμα ή τομέα δραστηριότητας όπου η OCU είχε σημειώσει κάποια επιτυχία.
Δεύτερον, η αφερεγγυότητα της OCU γίνεται ήδη προφανής σε πολλούς εντός της ίδιας της οργάνωσης. Ίσως πολλοί ήδη να αισθάνονται ότι όταν η OCU χάσει την κρατική υποστήριξη (κάτι που θα συμβεί αργά ή γρήγορα), θα επιδεινωθεί εντελώς και δεν θέλουν να συνδεθούν με αυτήν.
Τρίτον, είναι αδύνατο να μην παρατηρήσει κανείς ότι ο Γιασενέτς εγείρει προβλήματα που ταλαιπωρούν όχι μόνο την OCU σε όλη τη σύντομη ιστορία της. Τα ίδια προβλήματα υπήρχαν και στην UOC-KP: ο μικρός αριθμός μοναχών, η έλλειψη πιστών στις εκκλησίες, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης του κλήρου, και ούτω καθεξής. Τίποτα από αυτά δεν προέκυψε ξαφνικά μετά τη δημιουργία της OCU το 2018. Αυτό σημαίνει ότι το πρόβλημα δεν έγκειται στην OCU, αλλά στο γεγονός ότι η απομάκρυνση από την αληθινή Εκκλησία του Χριστού είναι ένας δρόμος προς το πουθενά.
