Γιατί στην ΠЦУ δεν αναγνωρίζουν τη διαθήκη του Φιλάρετου

Μπροστά στα μάτια μας ξετυλίγεται μια μάχη για την κληρονομιά του Φιλάρετου Ντενισένκο - τόσο την περιουσιακή όσο και την εκκλησιαστικοπολιτική. Σε αυτή την περίπτωση, αυτές οι δύο κατηγορίες είναι αλληλένδετες. Ήδη το 2019, ο Φιλάρετος επανειλημμένα δήλωνε ότι είναι ο επικεφαλής της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Κιέβου (UOC-KP) και δεν έχει καμία σχέση με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (OCU). Ο Ντουμένκο με τον Ζόρια, αντίθετα, υποστήριζαν ότι είναι ο «επίτιμος πατριάρχης της OCU». Και τώρα, όταν με την πρωτοβουλία της OCU ξεκίνησαν συζητήσεις για την κακή κατάσταση του Φιλάρετου (και είναι ήδη σχεδόν 97 ετών), στο διαδίκτυο γίνονται συζητήσεις για το ποιος θα κληρονομήσει την περιουσία του Πατριαρχείου Κιέβου μετά τον θάνατό του.

Εάν οι εκπρόσωποι της OCU καταφέρουν να αγνοήσουν όλες τις δηλώσεις του Φιλάρετου, θα γίνουν κληρονόμοι όχι μόνο του υλικού ταμείου - του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Βλαδιμήρου στο Κίεβο και της έπαυλης στην οδό Πούσκιν, αλλά και της ίδιας της ιδέας της «εθνικής ουκρανικής εκκλησίας», την οποία κάποτε δημιούργησε ο Φιλάρετος Ντενισένκο. Εάν όχι, τη νίκη θα κερδίσουν οι λίγοι σύμμαχοι του Φιλάρετου από την UOC-KP και η ύπαρξη αυτής της οργάνωσης θα συνεχιστεί.

Χρονολογία γεγονότων

Στις 19 Οκτωβρίου 2025 εμφανίστηκε το έγγραφο «Πνευματική Διαθήκη του Πατριάρχη Κιέβου και πάσης Ρωσίας-Ουκρανίας Φιλάρετου», υπογεγραμμένο από τον Φιλάρετο Ντενισένκο.

Σε αυτό, ο επικεφαλής της UOC-KP δήλωσε κατηγορηματικά ότι δεν έχει καμία σχέση με τη δομή του Σεργκίι (Επιφάνιου) Ντουμένκο. «Δεν είμαι επίτιμος Πατριάρχης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, όπως υποστηρίζουν οι εκπρόσωποι και η ηγεσία της», έγραψε ο Ντενισένκο. Σε περίπτωση θανάτου του, απαγόρευσε στην OCU να πραγματοποιήσει την κηδεία του: «Διατάζω, ώστε η τελετή της κηδείας και της ταφής να πραγματοποιηθεί στον Καθεδρικό Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Βλαδιμήρου στο Κίεβο από τον κλήρο και τους ιεράρχες της UOC-KP, και όχι από την OCU».

Την επόμενη μέρα, στις 20 Οκτωβρίου 2025, ο εκπρόσωπος της OCU Ιβάν (Ευστράτιος) Ζόρια (πρώην πολυετής υπασπιστής του Φιλάρετου) δήλωσε ότι η «διαθήκη» είναι πλαστή. «Αυτό δεν είναι η διαθήκη του Πατριάρχη, αλλά ένα χαρτί στο οποίο πήραν την υπογραφή του», δήλωσε ο Ζόρια, προσθέτοντας ότι δήθεν «ούτε η στιλιστική, ούτε οι εκφράσεις του κειμένου δεν είναι χαρακτηριστικές της ομιλίας του Πατριάρχη».

Με άλλα λόγια, ο Ζόρια έδωσε να καταλάβουν ότι δεν σκοπεύουν να εκτελέσουν τη «Διαθήκη» στην OCU και, συνεπώς, θα προσπαθήσουν να αναλάβουν την κηδεία του «επίτιμου πατριάρχη» με όλες τις επακόλουθες συνέπειες.

Στις 23 Οκτωβρίου 2025, στην ελεγχόμενη από αυτόν πηγή «Ορθόδοξη Ουκρανία» ο Ζόρια ανέπτυξε OCUαυτό το θέμα. Οι κύριες θέσεις είναι ίδιες: ο Φιλάρετος είναι γέρος, η κατάστασή του είναι «αρκετά δύσκολη», και το κείμενο της «διαθήκης» το είδε για πρώτη φορά τη στιγμή της υπογραφής.

Την ίδια μέρα, στο κανάλι Telegram του Φιλάρετου «Για την Ουκρανική Εκκλησία» ακολούθησε απάντηση από την UOC-KP. Σε αυτήν, κατηγόρησαν τον Ζόρια και τους συντρόφους του για σχέδια κατάληψης του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Βλαδιμήρου στο Κίεβο. Παράθεση: «Με το πρόσχημα της συμμετοχής στην κηδεία του Πατριάρχη Φιλάρετου, θέλουν να καταλάβουν επιδρομικά τον Καθεδρικό Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Βλαδιμήρου στο Κίεβο. Θα μπουν στον ναό για να ρίξουν τα κροκοδείλια δάκρυά τους πάνω από το φέρετρο του Πατριάρχη, αλλά μετά δεν θα βγουν».

Την ίδια στιγμή, ο Ντουμένκο γράφει στον Φιλάρετο συγχαρητήρια για τα 30 χρόνια «πατριαρχίας», όπου δίνει να καταλάβει ότι εξακολουθεί να τον θεωρεί μέλος της ΟΕΟ και τον καλεί σε «ταπεινότητα μπροστά στη θέληση του Θεού».

Επανάληψη σεναρίου

Προσπάθειες των εκπροσώπων της OCU να παρουσιάσουν τον Φιλάρετο ως γέρο ανίκανο άνθρωπο, που δεν ευθύνεται για τις πράξεις του, έγιναν και στο παρελθόν.

Τον Ιούλιο του 2019, αμέσως μετά τη διακοπή των σχέσεων του Φιλάρετου με τον Ντουμένκο και την αποκατάσταση της UOC-KP, ο Ιβάν (Ευστράτιος) Ζόρια δήλωσε ότι κάποια μυστηριώδη φάρμακα, που χορηγήθηκαν στον Φιλάρετο, επηρέασαν απότομα την υγεία του.

Και στη σελίδα του στο Facebook γενικά κατηγόρησε τον «επίτιμο πατριάρχη» για συνεργασία με τους προπαγανδιστές του Κρεμλίνου. Παράθεση: «Η ασθένεια τον άλλαξε μέχρι αγνώριστο. <…> Αλλά δεν μπορώ καν να φανταστώ ότι ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΜΑΣ θα έδινε συνέντευξη στους προπαγανδιστές του Κρεμλίνου, γνωρίζοντας για ποιο λόγο τη χρειάζονται - για να συνεχίσουν να καταστρέφουν την Ουκρανία. Η ασθένεια τον έκανε ουσιαστικά σύμμαχο της Μόσχας στον αγώνα κατά του Τόμου».

Σε απάντηση, ο Φιλάρετος υπέβαλε αγωγή κατά της Ζόρα στο Επαρχιακό Δικαστήριο Σεβτσενκιφσκι του Κιέβου για «υπεράσπιση της τιμής και της αξιοπρέπειας».

Δύο χρόνια αργότερα, περίπου το ίδιο συνέβη ξανά. Τον Φεβρουάριο του 2021, ο «Αρχιεπίσκοπος» της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Κιέβου Αντρίι Μαρούτσακ κατηγόρησε τον Ζόρια ότι διέδιδε ψευδείς ειδήσεις σχετικά με την υγεία του «Α.Θ. Πατριάρχη» Φιλάρετου Ντενισένκο.

Ο Ζόρε θυμήθηκε τα δικά του λόγια: «Πολλοί από εκείνους που επαίνεσαν τον Επίσκοπο Φιλάρετο πριν από τη χειροτονία του επισκόπου, οι οποίοι έλαβαν τη χάρη της ιεροσύνης από τα χέρια του, τώρα βρίσκονται στο στρατόπεδο των διωκτών και των αντιπάλων».

Βρισκόμαστε μάρτυρες του τρίτου γύρου αυτής της αντιπαράθεσης: κάθε φορά που ο Φιλάρετος απειλεί με κάποιο τρόπο την ευημερία της ηγεσίας της OCU, προσπαθούν να τον παρουσιάσουν ως έναν ακατανόητο γέρο, αποκομμένο από την πραγματικότητα και υπάκουα εκτελώντας τη θέληση της συνοδείας του.

Στα τέλη Αυγούστου 2025, η OCU ανησύχησε για την κατάσταση του «επίτιμου πατριάρχη» Φιλάρετου Ντενισένκο. Ένα μήνυμα εμφανίστηκε στην επίσημη ιστοσελίδα της οργάνωσης του Ντουμένκοφ που ανέφερε ότι ο «επίτιμος πατριάρχης» Φιλάρετος αντιμετώπιζε «προφανή επιδείνωση της υγείας του» και χρειαζόταν τις προσευχές του πανουκρανικού ποιμνίου. Κυριολεκτικά μια μέρα αργότερα, ο Φιλάρετος ηγήθηκε της «λειτουργίας» για την Κοίμηση της Θεοτόκου, ντροπιάζοντας τους συντάκτες της OCU.

Όπως βλέπουμε, μέχρι το φθινόπωρο του 2025, ο Ντουμένκο εξαπέλυσε επίθεση στον Φιλάρετο. Από τη μία πλευρά, η OCU προσπαθεί να δείξει ότι οι μέρες του Φιλάρετου είναι μετρημένες και ότι έχει καταστεί ανίκανος. Από την άλλη, ισχυρίζονται ότι είναι ενεργό μέλος της OCU και όλες οι δηλώσεις του εναντίον του θα πρέπει να αποδοθούν στην ίδια ανικανότητα.

Τι διακυβεύεται;
Το θέμα της διαμάχης είναι σημαντικό. Πρώτα και κύρια, αφορά τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βολοντίμιρ στο κέντρο του Κιέβου, ο οποίος χτίστηκε, παρεμπιπτόντως, με τις προσπάθειες του Ρώσου Αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Β'. Επίσης, πυροδοτείται η κατοικία του Φιλάρετου στην οδό Τσικαλένκο 36 (πρώην οδός Πούσκινσκαγια), την οποία κατέχει από το 1966. Επιπλέον, υπό ευνοϊκές συνθήκες, αρκετές δεκάδες εκκλησίες της UOC-KP θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε αυτές.

Αλλά τα ακίνητα δεν είναι η μόνη κληρονομιά του Φιλάρετου Ντενισένκο. Από το σχίσμα του το 1992, ο Φιλάρετος ενσαρκώνει την ιδέα μιας «ουκρανικής εθνικής εκκλησίας». Και οι οργανωτικές του ικανότητες αξίζουν συγχαρητήρια: κατάφερε να χτίσει μια στην Ουκρανία σχεδόν από το μηδέν.

Ενώ το 1992 υποστηρίχθηκε μόνο από δύο επισκόπους (οι οποίοι τότε βρίσκονταν υπό κανονική απαγόρευση), μέχρι το 2018 η UOC-KP περιλάμβανε ήδη δεκάδες επισκοπές και χιλιάδες ενορίες. Και τοποθετούμενη ως κρατική εθνική θρησκευτική οργάνωση, καθιερώθηκε σταθερά ως ηγέτης, ξεπερνώντας τόσο τους Ουκρανούς Έλληνες Καθολικούς (UGCC) όσο και την Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία (UAPC).

Ακριβώς αυτή την εκκλησιαστική και πολιτική κληρονομιά προσπαθούν να οικειοποιηθούν σήμερα οι εκπρόσωποι της OCU. Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι ο Ντουμένκο το έκανε αυτό πριν από πολύ καιρό και ότι η UOC-KP είναι περιθωριοποιημένη. Αλλά όλα ρέουν, όλα αλλάζουν. Ο χρόνος θα περάσει και νέα πρόσωπα θα αναδυθούν στην ηγεσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, νέα πρόσωπα θα αναδυθούν στην ουκρανική κυβέρνηση και η διεθνής πολιτική θα αλλάξει.

Ίσως κάποιος θα χρειαστεί να αποστασιοποιηθεί φωναχτά από τις εκκλησιαστικές και πολιτικές αποφάσεις της OCU, η οποία έχει επανειλημμένα δυσφημίσει τον εαυτό της μέσω εξαπάτησης, βίας και άλλων αντιχριστιανικών ενεργειών. Και τότε η UOC-KP θα είναι πλήρως σε θέση να διεκδικήσει ξανά τη θέση της ως «εθνική εκκλησία».

Αλλά όλες αυτές οι διαμάχες δεν έχουν καμία σχέση με την πίστη του Χριστού και της Εκκλησίας Του, με το κήρυγμα του ευαγγελίου και τη σωτηρία των ανθρώπων εν Χριστώ.