Η Ρουμανική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ήδη στην Ουκρανία;
Στην Ουκρανία ζει μια πολυάριθμη ρουμανική κοινότητα, που ομολογεί την Ορθοδοξία.
Στις 17 Οκτωβρίου 2025, στο κοινοβούλιο της Ρουμανίας, στο πλαίσιο του ετήσιου φόρουμ αφιερωμένου σε θέματα ρουμανικής ταυτότητας και διασποράς, εκφώνησε ομιλία ο πρώην ιερέας της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Κιπριανός Μπιλέτσκι από την Υπερκαρπαθία. Και αυτή η ομιλία μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για την Ουκρανία.
Αρχή του κινήματος για ένωση με τη Ρουμανία
Όπως ανέφερε ο πατήρ Κιπριανός, μετά την έναρξη του πολέμου, τον Μάρτιο του 2022, έξι ενορίες της εδαφικής κοινότητας Σολότβιν (Υπερκαρπαθία) με τους εφημέριους και τα εκκλησιαστικά συμβούλιά τους ψήφισαν ομόφωνα υπέρ της αποχώρησης από τη δικαιοδοσία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτό συνέβη με την ευλογία του μητροπολίτη Χουστ Μάρκου. Από εκείνη τη στιγμή, λέει ο πατήρ Κιπριανός, ξεκίνησε το κίνημα για κανονική ένωση με τη Ρουμανία.
Υπενθύμισε ότι στις 29 Φεβρουαρίου 2024, η Ιερά Σύνοδος της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Βουκουρέστι αποφάσισε «να ευλογήσει, να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει την πρωτοβουλία των ορθόδοξων Ρουμάνων της Ουκρανίας να αποκαταστήσουν την κοινωνία με τη Μητέρα Εκκλησία – το Πατριαρχείο της Ρουμανίας, δημιουργώντας μια νομική δομή με την ονομασία Ρουμανική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία».
Σύμφωνα με τον ιερέα, αυτή η απόφαση προκάλεσε δυσαρέσκεια τόσο στη Μόσχα όσο και στο Κίεβο, αλλά για τους Ρουμάνους της Υπερκαρπαθίας ήταν ένα πολυαναμενόμενο και χαρούμενο γεγονός.
Προσπάθεια εγγραφής και άρνηση των αρχών
Μετά την υιοθέτηση του ουκρανικού νόμου αριθ. 3894 (περί απαγόρευσης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας), στις 25 Αυγούστου 2024, στο Τσερνιβτσί πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική συνέλευση της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τον πατέρα Κιπριανό, όλα τα έγγραφα προετοιμάστηκαν αυστηρά σύμφωνα με την ουκρανική νομοθεσία, καθώς και σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τις διμερείς συμφωνίες μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας και την κανονική συμφωνία του Ρουμανικού Πατριαρχείου.
Ο ιερέας ανέφερε ότι στις 28 Αυγούστου 2024, στο Κίεβο υποβλήθηκε πλήρης φάκελος εγγράφων για την κρατική εγγραφή του ρουμανικού βικαριάτου στην επικράτεια της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της επίσημης συγκατάθεσης του Ρουμανικού Πατριαρχείου.
Σύμφωνα με τον ουκρανικό νόμο, η εγγραφή των θρησκευτικών οργανώσεων πρέπει να εξεταστεί εντός 30 ημερών. Η προθεσμία έληξε στις 28 Σεπτεμβρίου 2024, και από τις ουκρανικές αρχές δεν υπήρξε καμία απόφαση ή έστω εξήγηση.
Στις 27 Σεπτεμβρίου, η Κρατική Υπηρεσία της Ουκρανίας για την Εθνοπολιτική και την Ελευθερία Συνείδησης αναγνώρισε ότι τα έγγραφα ήταν «πλήρη και σωστά». Αλλά στην εγγραφή αρνήθηκε, επικαλούμενη «διακρατικές και διαθρησκευτικές σκέψεις» και την ανάγκη «πρόσθετων διαβουλεύσεων εντός της χώρας και με τη ρουμανική πλευρά».
Αυτή η άρνηση, λέει ο πατήρ Κιπριανός, δεν έχει νομική βάση και ουσιαστικά αποτελεί διοικητικό αποκλεισμό μιας νόμιμης θρησκευτικής οργάνωσης.
Η υπόσχεση και η πραγματικότητα της OCU
Αναφέρθηκε επίσης στην υπόσχεση του Επιφάνιου Ντουμένκο να δημιουργήσει στη OCU Ρουμανικό βικαριάτο, το οποίο δεν δημιουργήθηκε ποτέ.
«Η πλειοψηφία των ορθόδοξων Ρουμάνων στην Ουκρανία προτίμησε να παραμείνει σε αναμονή, διατηρώντας το κανονικό καθεστώς. Έτσι, 121 ενορίες παρέμειναν σε κανονική αιχμαλωσία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας, που καθιερώθηκε το 1940 και αποκαταστάθηκε το 1944. Άλλες έξι ενορίες, που ανέφερα προηγουμένως, αποφάσισαν να αποχωρήσουν από τη δικαιοδοσία της Μόσχας και να ενταχθούν στον Ρουμανικό Πατριαρχείο όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή», δήλωσε ο ιερέας.
Είναι βέβαιος ότι «η μόνη νόμιμη και κανονική λύση που βρέθηκε από τους εκπροσώπους των ρουμανικών ορθόδοξων κοινοτήτων από τις περιοχές Οδησσού, Τσερνιβτσί και Υπερκαρπαθίας ήταν η αποχώρηση από τη ρωσο-ουκρανική εκκλησιαστική σύγκρουση και η επιστροφή στην κοινωνία με τη Μητέρα Εκκλησία – το Ρουμανικό Πατριαρχείο, για να αποφευχθεί, αφενός, το προσωρινό νομικό κενό, και αφετέρου, ο κίνδυνος σταδιακής σλαβοποίησης σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη προοπτική».
Θέση των ρουμανικών κοινοτήτων
Ο πατήρ Κιπριανός συνέχισε ότι «μια τέτοια απόφαση δεν στρέφεται εναντίον καμίας από τις πλευρές της ορθόδοξης εκκλησιαστικής σύγκρουσης – δηλαδή ούτε εναντίον του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ούτε εναντίον του Πατριαρχείου Μόσχας. Αντίθετα, παρέχει τη δυνατότητα να παραμείνει σε κανονική και ευχαριστιακή κοινωνία με όλο τον ορθόδοξο κόσμο μέσω της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας».
Ο ιερέας ανέφερε ότι στις 25 Οκτωβρίου 2024, το Ρουμανικό Πατριαρχείο επίσημα εξέφρασε τη λύπη του για την καθυστέρηση της εγγραφής και δήλωσε ότι θα συνεχίσει τις διπλωματικές προσπάθειες προς τις αρχές της Ρουμανίας και της Ουκρανίας για την προστασία των νόμιμων δικαιωμάτων των ορθόδοξων Ρουμάνων.
Εν τω μεταξύ, εκπρόσωποι του Ρουμανικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία έχουν ήδη καταθέσει αγωγή κατά της Κρατικής Συνομοσπονδίας Ορθόδοξων Εκκλησιών (GESS), η οποία «χωρίς λόγους» αρνείται να καταχωρίσει την ROCOR σε ουκρανικό έδαφος.
Έκκληση προς τους Ρουμάνους βουλευτές
Ο πατήρ Κυπριανός δήλωσε στους Ρουμάνους βουλευτές ότι «η πλειοψηφία των Ορθόδοξων Ρουμάνων στην Ουκρανία επιθυμεί να επιστρέψει στην άμεση κοινωνία με τη Μητέρα Εκκλησία - το Ρουμανικό Πατριαρχείο, διατηρώντας παράλληλα τον πλήρη σεβασμό για την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του ουκρανικού κράτους, καθώς και για τις αποφάσεις άλλων ορθόδοξων κοινοτήτων στην Ουκρανία που έχουν επιλέξει να ενταχθούν σε άλλες κανονικές δικαιοδοσίες εκτός από το Πατριαρχείο Μόσχας, το οποίο, με τη σειρά του, κινδυνεύει να τεθεί εκτός νόμου».
Είναι σαφές ότι η αναφορά σε δικαιοδοσίες που διαφέρουν από το Πατριαρχείο Μόσχας αναφέρεται κυρίως στην OCU. Και δεν μπορεί κανείς παρά να παρατηρήσει την προφανή ιδιορρυθμία μιας τέτοιας δήλωσης, καθώς ο Πατέρας Κυπριανός δηλώνει ρητά ότι οι Ρουμάνοι «σέβονται» την επιθυμία των πιστών «να ενταχθούν σε τέτοιες δικαιοδοσίες», δηλαδή στην OCU.
Αναπάντητες ερωτήσεις
Τι είναι τόσο περίεργο; Είναι ότι οι ίδιοι οι εκπρόσωποι της OCU δεν δείχνουν τέτοιο σεβασμό και καταλαμβάνουν βίαια εκκλησίες της UOC, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ανήκουν σε ρουμανόφωνες κοινότητες, όπως συνέβη στο Τσερνίβτσι . Το Ρουμανικό Πατριαρχείο επέστησε επίσης την προσοχή σε αυτό το γεγονός απαντώντας στο αίτημα του Ουκρανού πρέσβη να αναγνωρίσει την OCU . Το γιατί ο πατέρας Κυπριανός παρέμεινε σιωπηλός για αυτό παραμένει ασαφές.
Ακόμα πιο παράξενες είναι οι δηλώσεις του ότι «όλες οι Ρουμανικές Ορθόδοξες κοινότητες στην Ουκρανία είναι παλαιότερες από την ίδια την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία και, ως εκ τούτου, δεν ανήκαν ποτέ σε αυτήν». Επομένως, λέει, «δεν υπάρχει λόγος να ενταχθεί κανείς ξαφνικά σε αυτήν τώρα».
Καταρχάς, σε ποια βάση είναι οι ρουμανικές ενορίες «παλαιότερες» από την UOC;
Δεύτερον, με ποιο σκεπτικό ο Πατέρας Κυπριανός λέει ότι «ποτέ δεν ανήκαν σε αυτό» και ότι δεν υπάρχει λόγος να γίνουν «ξαφνικά» μέρος του;
Είναι σαφές ότι οι ρουμανόφωνες ενορίες (όπως και οποιεσδήποτε άλλες που ιδρύθηκαν πριν από το 1990), οι οποίες υπήρχαν στην Ουκρανία για αιώνες, ανήκαν σε διάφορες δικαιοδοσίες πριν γίνουν μέρος της UOC. Και δημιουργήθηκαν όχι μόνο σε εδάφη που παλαιότερα αποτελούσαν μέρος του Πριγκιπάτου της Μολδαβίας ή του Βασιλείου της Ρουμανίας, αλλά και σε περιοχές όπου ζούσε η ρουμανική διασπορά. Για παράδειγμα, στην Υπερκαρπαθία, όπου ο πατήρ Κυπριανός είναι εκπρόσωπος. Γιατί λοιπόν το λέει αυτό;
De facto υποταγή στη Ρουμανική Εκκλησία;
Προφανώς, σύμφωνα με τον ιερέα, οι ρουμανικές ενορίες βρίσκονται ήδη υπό τη δικαιοδοσία της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και απλώς περιμένουν την καταχώρισή τους στην Κρατική Στατιστική Υπηρεσία. Όλα τα ζητήματα με την Ρουμανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχουν προφανώς ήδη επιλυθεί, καθώς, σύμφωνα με τον Μπιλέτσκι, έχει «γραπτή συγκατάθεση από το Ρουμανικό Πατριαρχείο που επιτρέπει την κανονική παρουσία της νέας δομής υπό το ωμοφόριό του».
Το ερώτημα κατά πόσον υπάρχει τέτοια άδεια από τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Επιφάνιο παρέμεινε αναπάντητο.
Συμπεράσματα
Επισήμως, ο Πατέρας Κυπριανός μιλάει για την υπαγωγή έξι ενοριών της UOC στην Υπερκαρπαθία στην Ρουμανική Εκκλησία. Ωστόσο, γενικά, μιλάει για όλες τις «ρουμανικές» κοινότητες της UOC, από τις οποίες υπάρχουν περίπου 130.
Συμπερασματικά, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η κατάσταση εξελίσσεται ακριβώς όπως προειδοποίησαν οι ειδικοί. Η πολιτική των ουκρανικών αρχών για την απαγόρευση της UOC, σε συνδυασμό με τις επιθετικές ενέργειες της OCU για κατάσχεση εκκλησιών, δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο κατακερματισμού των εκκλησιών. Αυτό που ξεκινά ως θρησκευτικό σχίσμα αναπόφευκτα εξελίσσεται σε απειλή για την ενότητα του κράτους.
Η ευθύνη για αυτήν την κατάσταση βαρύνει εκείνους που στερούν από τους πιστούς το δικαίωμα να προσεύχονται στις παραδοσιακές τους εκκλησίες. Και εδώ αξίζει να υπενθυμίσουμε ένα προφανές γεγονός: πριν από την ψήφιση των αντιεκκλησιαστικών νόμων και την βίαιη κατάληψη εκκλησιών, καμία από τις ρουμανικές κοινότητες δεν έθεσε καν το ζήτημα της αποχώρησης από την UOC.
