Εξουσία και UOC: Ο Ελένσκι δεν πιστεύει πλέον στον Ζελένσκι;
Η εκστρατεία της εξουσίας για την καταστροφή της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (UOC) φαίνεται να έχει φτάσει στο λογικό της τέλος, αλλά αυτό το τέλος δεν το βλέπουμε. Γιατί;
Στις 18 Αυγούστου ολοκληρώθηκε ο μήνας που ο Ελένσκι και η DESS έδωσαν στη Μητρόπολη Κιέβου για «διακοπή με τη Μόσχα». Από την άλλη πλευρά, τον Μάιο ολοκληρώθηκαν οι 9 μήνες που προβλέπονται από τον νόμο 3894 (ο οποίος αποκαλείται νόμος για την απαγόρευση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας) για την έναρξη ισχύος του. Τα μέσα ενημέρωσης, η OCU του Επιφάνιου, οι αξιωματούχοι και οι πατριώτες διαφόρων τροποποιήσεων ανυπομονούν πότε επιτέλους η εξουσία θα αρχίσει να καταστρέφει την «εκκλησία της FSB».
Και, πρέπει να πούμε, οι αξιωματούχοι έκαναν τα πάντα για να δικαιολογήσουν τέτοιες προσδοκίες.
Ο επικεφαλής της DESS Β. Ελένσκι έδινε τακτικά συνεντεύξεις, όπου εκφραζόταν για την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία και τους υπερασπιστές της με τον πιο σκληρό τρόπο. Κατηγορούσε τον ΟΗΕ για «χειραγώγηση» μετά την κριτική του Ύπατου Αρμοστή για τον νόμο περί απαγόρευσης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποκαλούσε «χρήσιμους ηλίθιους» άλλους επικριτές του, δήλωνε ότι η καταστροφή της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν μπορεί να θεωρηθεί παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας και έδινε κάθε είδους ενδείξεις ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία ζει τις τελευταίες της ημέρες.
Αλλά η τελευταία του συνέντευξη στο «Ράδιο Κουλτούρα» προκάλεσε κάποια αμηχανία. Η παλιά αποφασιστικότητα ξαφνικά αντικαταστάθηκε από ευγένεια, απαλότητα στις διατυπώσεις και προθυμία να προχωρήσει σε συνάντηση.
Ο Ελένσκι ξαφνικά δήλωσε ότι είναι έτοιμος να παρατείνει την «προθεσμία» μέχρι τις 24 Αυγούστου, και σε περίπτωση «τεκμηριωμένης αίτησης» από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία – ακόμα 60 ημέρες. Δηλαδή, ο επικεφαλής της DESS είναι έτοιμος να παρέχει στην Εκκλησία συνολικά ακόμα 90 ημέρες «ζωής».
Εδώ πρέπει να τονιστεί: ο νόμος 3894 προβλέπει ότι η διάρκεια ύπαρξης της «καταδικασμένης» ομολογίας μπορεί πραγματικά να παραταθεί. Αλλά αν περιλαμβάνονται σε αυτήν την παράταση οι προηγούμενες 30 ημέρες, δεν είναι σαφώς καθορισμένο. Ο Ελένσκι ερμηνεύει αυτή τη διπλότητα υπέρ της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Από πού προέρχεται ξαφνικά αυτή η «ευσπλαχνία»; Περισσότερα για αυτό αργότερα. Ας επιστρέψουμε τώρα στην αρχή της ενεργής φάσης στην αντιπαράθεση της εξουσίας και της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ζελένσκι, Ελένσκι και Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία
Σήμερα θεωρείται ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία αντιμετώπισε προβλήματα με τις αρχές και την κοινωνία αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου. Αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Η πολιτική της εξουσίας για την καταστροφή της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν συνέπεσε καθόλου με την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας. Κατά τη διάρκεια του 2022, οι πρώτοι αξιωματούχοι της χώρας εκφράστηκαν απέναντί της αρκετά σωστά.
Για παράδειγμα, ο Ερμάκ τον Απρίλιο του 2022 αποκαλούσε «χρήσιμους ηλίθιους» εκείνους που επέτρεπαν στον εαυτό τους επιθέσεις στην Εκκλησία. Ο Πρόεδρος της Ράντα Στεφαντσούκ, σχολιάζοντας τις πρωτοβουλίες για την απαγόρευση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, τόνιζε ότι «κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν έχουμε το δικαίωμα να υιοθετήσουμε κανέναν νόμο που διχάζει την ουκρανική κοινωνία». Ο σύμβουλος του Ερμάκ Ποντόλιακ δήλωνε επίσης ότι η απαγόρευση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι απαράδεκτη. Και ο Ζελένσκι προσωπικά ευχαριστούσε τους ιεράρχες της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για τη βοήθεια στη χώρα.
Οι πρώτες σκληρές δηλώσεις του Ζελένσκι προς την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία εμφανίστηκαν βαθιά το φθινόπωρο. Και προέκυψαν αμέσως μετά τη γνωριμία με τον Ελένσκι και τον γρήγορο διορισμό του στη θέση του επικεφαλής της Κρατικής Εθνοπολιτικής.
Ο Ελένσκι, ο οποίος διεξήγαγε ενεργό αγώνα κατά της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από το 2014 ως βουλευτής και επικεφαλής της Επιτροπής Κρατικής Πολιτικής στον τομέα της ελευθερίας της συνείδησης και των θρησκευτικών οργανώσεων, ερχόμενος στην ηγεσία της ΓΕΣΣ ανέβασε απότομα τη θερμοκρασία στις σχέσεις κράτους και Εκκλησίας.
Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα γιατί έχει τόσο αρνητική στάση απέναντι στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία. Πιθανότατα, αυτή είναι η κοσμοθεωρητική του θέση απέναντι στην Εκκλησία συνολικά.
Στα τέλη της δεκαετίας του '80, ο Ελένσκι κατείχε τη θέση του ανώτερου επιστημονικού συνεργάτη του Ινστιτούτου Επιστημονικού Αθεϊσμού. Από την άλλη πλευρά, στο Ινστιτούτο μεταφέρθηκε από το Συμβούλιο Θρησκευτικών Υποθέσεων υπό το Συμβούλιο Υπουργών της Ουκρανικής ΣΣΔ. Δηλαδή, μια δομή που σήμερα σε ορισμένες λειτουργίες ρύθμισης των κρατικών-εκκλησιαστικών σχέσεων μοιάζει με την Κρατική Εθνοπολιτική. Κατέχοντας αυτή τη θέση, ο Ελένσκι προωθούσε ενεργά τον Λένιν, ειδικά το διάταγμά του για την καταπολέμηση της Εκκλησίας. Ταυτόχρονα, δεν διακρίνει τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και μία από τις «προδρόμους» της ΠΟΕ, τους αυτοκέφαλους:
«Η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία, που δημιουργήθηκε από φανατικούς αστούς εθνικιστές υποστηρικτές, μετά την καταστροφή της αντεπανάστασης, μετατράπηκε σε κέντρο γύρω από το οποίο συγκεντρώθηκαν εχθρικά προς τη Σοβιετική εξουσία εθνικιστικά στοιχεία».
Ο Ελένσκι εξηγεί όλα αυτά απλά – είναι πεπεισμένος άθεος: «Εμείς, οι άθεοι, πιστεύουμε ότι η επιστημονική-υλιστική κοσμοθεωρία απελευθερώνει τις ουσιαστικές δυνάμεις του ατόμου, δίνει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται σωστά τον περιβάλλοντα κόσμο, να προσανατολίζεται σωστά σε αυτόν».
Και οι άθεοι δεν ανέχονται την ύπαρξη της Εκκλησίας, αυτό το απέδειξε η ΕΣΣΔ.
Αλλά όσο κι αν οι άθεοι μισούν την Εκκλησία, «το δικό τους πουκάμισο» είναι πάντα πιο πολύτιμο και πολύτιμο γι' αυτούς από την πραγματοποίηση οποιασδήποτε από τις πεποιθήσεις τους.
Η ξαφνική απαλότητα του Γιελένσκι
Στα μέσα Αυγούστου, σημειώθηκε μια ξαφνική διπλωματική πρόοδος γύρω από την κατάσταση με τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Αρχικά, μια φιλική συνάντηση μεταξύ Τραμπ και Πούτιν στην Αλάσκα, και στη συνέχεια τα αποτελέσματα αυτής της συνάντησης μεταφέρθηκαν στον Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους ηγέτες. Τέλος, ο σχεδιασμός μιας τριμερούς συνόδου κορυφής μεταξύ Τραμπ, Πούτιν και Ζελένσκι. Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο πόλεμος μπορεί να πλησιάζει σε πρόωρο τέλος. Και αυτό σημαίνει ότι επίκεινται εκλογές και αλλαγή εξουσίας.
Είναι πολύ πιθανό ότι, ως αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής, οι προηγούμενοι ηγέτες θα χάσουν την ουσιαστική τους ανέγγιχτη φύση και θα πρέπει να λογοδοτήσουν για όλα όσα έχουν κάνει.
Στις αρχές του 2024, ο δικηγόρος της UOC, Ρόμπερτ Άμστερνταμ, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να επιβάλουν κυρώσεις εναντίον του Γελένσκι ως ατόμου «υπεύθυνο για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως θρησκευτικές διώξεις».
Μετά την άνοδο του Τραμπ στην εξουσία, ο Άμστερνταμ δήλωσε σε συνέντευξή του στον Τάκερ Κάρλσον ότι ο Γελένσκι ήταν προσωπικά υπεύθυνος για την καταστροφή της UOC. Αρκετά εκατομμύρια άνθρωποι παρακολούθησαν αυτή τη συνέντευξη, συμπεριλαμβανομένου, φυσικά, του ίδιου του Γελένσκι. Και τον Αύγουστο του 2025, παρά το γεγονός ότι οι θέσεις του Ζελένσκι και του Γελένσκι ήταν ακόμη ισχυρές, το Κρατικό Γραφείο Ερευνών άνοιξε υπόθεση εναντίον του επικεφαλής της Κρατικής Επιτροπής Ερευνών για υποκίνηση διαθρησκευτικού μίσους.
Και σήμερα ο Βίκτορ Γεβγκένιεβιτς βρίσκεται σε μια «διέξοδο». Εάν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν και ο Ζελένσκι παραμείνει στην εξουσία για κάποιο χρονικό διάστημα, φαίνεται ότι θα μπορούσαν να ξεκινήσουν αντίποινα κατά της UOC. Αλλά η στρατιωτική και πολιτική κατάσταση εξελίσσεται με τέτοιο τρόπο που είναι απίθανο αυτά τα αντίποινα να περάσουν απαρατήρητα στο εξωτερικό (κυρίως στις ΗΠΑ).
Αν τελειώσει ο πόλεμος και αλλάξει η κυβέρνηση, υπάρχει μια αρκετά σοβαρή πιθανότητα να προστεθούν πολλές ακόμη υποθέσεις σε αυτές που έχουν ήδη ανοίξει εναντίον του Γιελένσκι. Και θα έχει την ευκαιρία να ζήσει τα γεράματά του πίσω από τα κάγκελα.
Από την άλλη πλευρά, το παθιασμένο «κυνήγι» του Γιελένσκι για την UOC έχει οδηγήσει τους «πατριώτες» να περιμένουν ότι θα καταφέρει ένα αποφασιστικό χτύπημα και είναι απίθανο να τον συγχωρήσουν αν αποφασίσει να «υποχωρήσει». Έτσι, ένας καυχησιολόγος μαθητής, έχοντας έρθει σε μια «συνάντηση», συνειδητοποιεί ξαφνικά ότι ο εχθρός είναι σαφώς πολύ σκληρός για αυτόν. Αλλά υπάρχουν ήδη σύντροφοι πίσω του, στους οποίους υποσχέθηκε μια εύκολη νίκη, και οι οποίοι δεν θα τον συγχωρήσουν που έφυγε από το πεδίο της μάχης. Έτσι, αυτός ο μαθητής πρέπει να τραβήξει χρόνο και να προσπαθήσει να ξεφύγει από την κατάσταση.
Σήμερα, ο Βίκτορ Γεβγκένιεβιτς λέει ήδη ότι «όταν η κοινωνία λάβει ένα σήμα ότι η UOC είναι η Εκκλησία του ουκρανικού λαού, τότε το πρόβλημα θα έχει σε μεγάλο βαθμό λυθεί».
Σήμερα είναι «έτοιμος να συναντηθεί με τους ιεράρχες οι οποίοι, αν δεν λάβουν τελικές αποφάσεις, τότε τους επηρεάζουν με πολλούς τρόπους». Και διαβεβαιώνει ότι σε μια τέτοια συνάντηση «θα είναι σε θέση να αποδείξει τις σκέψεις και τα επιχειρήματά του». Σύμφωνα με τον ίδιο, η UOC θα είναι σε θέση να «οργανώσει τη ζωή της, συμπεριλαμβανομένης της κανονικής ζωής, με τρόπο που της φαίνεται ο βέλτιστος».
Φαίνεται ότι ο Γιελένσκι δεν πιστεύει πλέον στον Ζελένσκι και αναζητά μια ευκαιρία να καθυστερήσει την έναρξη της καταστροφής της UOC. Για να το κάνει αυτό, χρειάζεται τουλάχιστον κάποιες δηλώσεις από την ηγεσία της που θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως «βήματα προς». Στη συνέχεια, μπορεί να έχει άλλες 60 ημέρες για να το σκεφτεί. Και τότε, σύμφωνα με τον Χότζα Νασρεντίν, είτε ο πατισάχ θα πεθάνει είτε ο γάιδαρος θα πεθάνει.
Και ίσως κάποια θρησκευτικοπολιτική οργάνωση στην Ουκρανία να βοηθούσε τον Γιελένσκι. Αλλά η Εκκλησία δεν παίζει τέτοια παιχνίδια.
