Πώς επιλέγουν τον νέο Πάπα της Ρώμης;

23 Απριλίου 19:30

Autor: Κωνσταντίν Σεμλιούκ

Το Βατικανό βρίσκεται μπροστά σε μια εποχή νέου Πάπα. Φωτογραφία: СПЖ

Από την προσωπικότητα του νέου ποντίφικα εξαρτάται πολύ σε σύγχρονο κόσμο. Συμπεριλαμβανομένων και των σχέσεων με τους Ορθόδοξους.

Μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου, όχι μόνο οι Καθολικοί, αλλά και οι Χριστιανοί σε όλο τον κόσμο (περισσότεροι από αυτούς, ακόμη και οι μη θρησκευόμενοι) ανησυχούν για ένα ερώτημα — ποιος θα είναι ο επόμενος Ποντίφικας του Βατικανού; Διότι, ό,τι και να λέει κανείς, το παπικό αξίωμα παραμένει πολύ ισχυρό, όχι μόνο ως θρησκευτικός, αλλά και ως πολιτικός θεσμός. Και από το ποιος θα ηγηθεί της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η πολιτική ατζέντα της σύγχρονης κοινωνίας. Γι' αυτό, αποφασίσαμε τουλάχιστον να προσδιορίσουμε τους ανθρώπους που μπορεί στο μέλλον να καταλάβουν τον παπικό θρόνο. Αλλά πριν προχωρήσουμε στις υποψηφιότητες, ας πούμε μερικά λόγια για το πώς διεξάγονται οι εκλογές του Πάπα. Αυτό θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε πόσο πολιτικά μπορεί να είναι τα αποτελέσματα αυτών των εκλογών και να αξιολογήσουμε πιο ρεαλιστικά τις πιθανότητες κάθε υποψηφίου.

Αυτή τη στιγμή στην Καθολική Εκκλησία έχει αρχίσει μια περίοδος που ονομάζεται «sede vacante», που μεταφράζεται από τα Λατινικά ως «κενός θρόνος». Αυτό σημαίνει ότι ο Πάπας Ρώμης — ο επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας — έχει πεθάνει ή έχει παραιτηθεί (κάτι που συμβαίνει πολύ σπάνια· η τελευταία φορά που συνέβη αυτό ήταν το 2013, όταν ο Βενέδικτος XVI παραιτήθηκε εθελοντικά). Από αυτή τη στιγμή, η πλήρης εξουσία μεταφέρεται στην Κολλεγία των Καρδιναλίων. Ωστόσο, η εξουσία τους είναι πολύ περιορισμένη και η κύρια αποστολή τους είναι να οργανώσουν τις εκλογές του νέου Ποντίφικα.

Η εκλογική διαδικασία του Πάπα (έτσι ονομάζεται η διαδικασία εκλογών — από τα Λατινικά «cum clave», «υπό κλειδί») θα ξεκινήσει 15-20 ημέρες μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου. Ας θυμίσουμε ότι οι καρδινάλιοι είναι οι ανώτεροι ιεράρχες της Καθολικής Εκκλησίας, μια μορφή «γερουσίας» υπό τον Πάπα, οι οποίοι διορίζονται από τον ίδιο τον Ποντίφικα. Ωστόσο, δεν μπορούν να ψηφίσουν όλοι οι καρδινάλιοι, αλλά μόνο εκείνοι που δεν έχουν συμπληρώσει τα 80 χρόνια κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου. Επιπλέον, περιορίζεται και ο αριθμός των καρδιναλίων που μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία — δεν πρέπει να είναι περισσότεροι από 120 άτομα. Φυσικά, δεν ζουν όλοι στη Ρώμη, αλλά συγκεντρώνονται σχεδόν από όλο τον κόσμο: από την Ευρώπη, την Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αμερική και τις ΗΠΑ.

Ο τόπος διεξαγωγής των εκλογών είναι η διάσημη Καπέλα Σιστίνα. Ακριβώς σε αυτό το κτίριο οι καρδινάλιοι κλείνονται (κυριολεκτικά) και απομονώνονται όσο το δυνατόν περισσότερο από τον εξωτερικό κόσμο. Κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου, τους απαγορεύεται να χρησιμοποιούν τηλέφωνα, να βγαίνουν έξω, να δίνουν συνεντεύξεις. Θεωρείται ότι με αυτόν τον τρόπο δεν μπορούν να επηρεαστούν από εξωτερικούς παράγοντες.

Πώς διεξάγεται η ψηφοφορία;

Κάθε καρδινάλιος λαμβάνει μια έντυπη ψηφοφορία, στην οποία γράφει το όνομα αυτού που θεωρεί άξιο να γίνει Πάπας. Οι ψήφοι συγκεντρώνονται σε ειδικό δοχείο, μετριούνται από την επιτροπή και καίγονται. Πάπας γίνεται αυτός που συγκεντρώνει τα δύο τρίτα όλων των ψήφων. Αν κανείς δεν συγκεντρώσει τον απαιτούμενο αριθμό ψήφων, από την καπνοδόχο της Καπέλας Σιστίνα βγαίνει μαύρος καπνός. Αν όμως επιτευχθεί συναίνεση — προστίθενται ειδικές ουσίες στον καπνό και γίνεται λευκός.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο εκλεγμένος καρδινάλιος μπορεί να αρνηθεί, κάτι που, όπως καταλαβαίνετε, συμβαίνει πολύ σπάνια. Για παράδειγμα, ήδη μετά το κονκλάβιο, αρνήθηκαν μόνο ο Καρδινάλιος Ούγκο Ροζέ (αρνήθηκε το 1362) και ο καρδινάλιος Ροβέρτος Μπελλαρμίν (αρνήθηκε το 1621). Επίσης, ο καρδινάλιος Τζοβάνι Κολομπό κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου του 1978 έδωσε να καταλάβει ότι θα αρνηθεί την παπική θέση αν εκλεγεί, κάτι που επηρέασε την πορεία της ψηφοφορίας — Πάπας έγινε ο καρδινάλιος Καρόλ Βοϊτίλα.

Έτσι, μετά την εκλογή του Πάπα από το κονκλάβιο, επιλέγει ένα νέο όνομα και ντύνεται με λευκή στολή. Στη συνέχεια, από την κεντρική βεράντα του καθεδρικού ναού του Αγίου Πέτρου, γνωστή ως «Λέσχη (ή βεράντα) της ευλογίας», ο καρδινάλιος-πρωτοδιάκονος ανακοινώνει στους Καθολικούς σε όλο τον κόσμο: «Annuntio vobis gaudium magnum: habemus Papam» («Σας ανακοινώνω μεγάλη χαρά: έχουμε Πάπα»).

Αμέσως μετά την ανακοίνωση, βγαίνει στον μπαλκόνι ο σταυρός, και ακολουθεί για πρώτη φορά στη νέα του θέση ο εκλεγμένος Πάπας, ο οποίος απαγγέλλει την πρώτη του ομιλία Urbi et Orbi («Προς την πόλη (Ρώμη) και τον κόσμο»).

Οι Καθολικοί πιστεύουν ότι στην εκλογή του Πάπα ενεργεί το Άγιο Πνεύμα, καθοδηγώντας τους νου και τις καρδιές των καρδιναλίων. Αλλά στην πράξη, η ίδια η διαδικασία του κονκλάβιου είναι μάλλον μια πολιτική, ή ακόμη και γεωπολιτική εκδήλωση.

Μερικές φορές απαιτούνται πολλές γύροι ψηφοφορίας για την εκλογή του Ποντίφικα. Το πιο μακρύ κονκλάβιο στην ιστορία διήρκεσε δύο χρόνια και 9 μήνες (1268-1271) στη Βίτερμπο, Ιταλία. Τότε οι διαφωνίες μεταξύ των καρδιναλίων, ιδιαίτερα μεταξύ των γαλλικών και ιταλικών φατριών, οδήγησαν σε αδιέξοδο, μέχρι που οι αρχές άρχισαν κυριολεκτικά να αφαιρούν τη στέγη από το σπίτι όπου βρίσκονταν οι καρδινάλιοι, για να επιταχύνουν τη διαδικασία. Από τότε προέκυψε η παράδοση να κλείνουν το κονκλάβιο. Αλλά, ακόμη και μετά από αυτό, υπήρξαν περιπτώσεις όπου δεν μπορούσαν να εκλέξουν Πάπα για χρόνια — λόγω διαφωνιών μεταξύ των καρδιναλίων.

Διότι σχεδόν πάντα οι καρδινάλιοι χωρίζονται σε διάφορες «τάσεις»: κάποιοι εκπροσωπούν την πιο συντηρητική πτέρυγα, άλλοι — την πιο μεταρρυθμιστική. Ποιος θα είναι λοιπόν ο επόμενος Πάπας;