Φως των Ορθοδόξων Εκκλησιών: τι έδειξαν τα ονομαστήρια του Μητρ. Ονούφριου

Οι εορταστικές εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στο Κίεβο προς τιμήν του Οσίου Ονούφριου, του ουράνιου προστάτη του Προκαθημένου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Μακαριωτάτου Μητροπολίτη Ονούφριου.

Φέτος, γιόρταζε τα 75α γενέθλιά του και την 5η επέτειο της διακονίας του ως Προκαθήμενου. Εκπρόσωποι 11 Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών έφθασαν για να συγχαρούν το Μακαριώτατο Μητροπολίτη Ονούφριο.

Τι σημαίνει αυτή η προσοχή από την πλευρά τους στην UOC (Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία) και Μακαριώτατο Μητροπολίτη Ονούφριο και πώς αυτό θα επηρεάσει την εξέλιξη της θρησκευτικής κατάστασης στην Ουκρανία;

Ερχομός στην Ουκρανία, συλλείτουργο με το Μακαριότατο Ονούφριο στην Αγία Λαύρα Κίεβο-Πετσέρσκαγια, καθώς και τα λόγια στη συνέντευξη τύπου, μας επιτρέπουν να συναγάγουμε κάποια συμπεράσματα.

Πρώτον: η άνευ όρων υποστήριξη της κανονικής Εκκλησίας στην Ουκρανία και του Προκαθημένου της.

Το ίδιο το γεγονός της άφιξης στην Ουκρανία των επίσημων αντιπροσωπειών των Τοπικών Εκκλησιών μετά την πρόσκληση της UOC είναι ήδη αρκετά εύγλωττο. Τονίζουμε – επίσημων αντιπροσωπειών. Όλοι οι επίσκοποι ή οι ιερείς των Τοπικών Εκκλησιών που έφτασαν στο Κίεβο το έκαναν είτε σύμφωνα με τις αποφάσεις των Ιερών Συνόδων τους είτε με την ευλογία των Προκαθήμενών τους. Δεν ήταν προσωπική τους πρωτοβουλία ή έκφραση ιδιωτικής άποψης. Όχι. Είναι η θέση ολόκληρης της Τοπικής Εκκλησίας, που εκφράζεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Τα περισσότερα ΜΜΕ της Ουκρανίας έχουν παρακάμψει αυτό το γεγονός με σιωπή. Ωστόσο, μπορούμε να θυμηθούμε πώς τα ίδια ΜΜΕ φώναζαν ομαδικώς για την άφιξη στην Ουκρανία μεμονωμένων κληρικών από τις Τοπικές Εκκλησίες που είχαν λειτουργική κοινωνία με την PCU (μην κανονική Ορθόδοξη Εκκλησιά της Ουκρανίας – συντ.).

Υπήρχαν μόνο δύο τέτοια γεγονότα. Το πρώτο όταν στις 3 Φεβρουαρίου 2019 στην «ενθρόνιση» του επικεφαλής της PCU, Επιφάνιο Ντουμένκο, ήρθαν οι ηγούμενοι των δύο μοναστηριών του Αγίου Όρους. Τότε το έφερναν σχεδόν ως αναγνώριση της PCU από τον Άγιο Όρος. Παρόλο που το διάταγμα της κύριας διοικητικής αρχής του Αγίου Όρους, του Πρωτάτου, έλεγε κατηγορηματικά ότι το Άγιο Όρος δεν αναγνωρίζει την PCU.

Όλοι οι επίσκοποι ή οι ιερείς των Τοπικών Εκκλησιών που έφτασαν στο Κίεβο το έκαναν είτε σύμφωνα με τις αποφάσεις των Ιερών Συνόδων τους είτε με την ευλογία των Προκαθήμενών τους. Δεν ήταν προσωπική τους πρωτοβουλία ή έκφραση ιδιωτικής άποψης.

Η δεύτερη περίπτωση είναι η τοποθέτηση σε «επίσκοπο» της PCU τον Επιφάνιο (Δημητρίου), κληρικό της Εκκλησίας της Ελλάδος. Πολλοί λεγόμενοι θρησκευτικοί λόγιοι το ερμήνευσαν ως αναγνώριση της PCU από την Εκκλησία της Ελλάδας. Παρόλο που η Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος αποφάσισε να αναβάλει τη διατύπωση της επίσημης θέσης της για το ουκρανικό ζήτημα για μεταγενέστερη ημερομηνία.

Σε αυτές τις δύο περιπτώσεις όντως αποδείχτηκε η προσωπική θέση αυτών των συγκεκριμένων κληρικών, αλλά όχι η επίσημη άποψη των Τοπικών Εκκλησιών.

Η άφιξη αντιπροσωπειών για τη στήριξη της UOC και του Μακαριωτάτου Ονούφριου πραγματοποιήθηκε με φόντο πολύ έντονης πίεσης στις Τοπικές Εκκλησίες, που ασκείται τόσο από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης όσο και από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Αυτό δεν είναι μυστικό. Αμερικανοί αξιωματούχοι διαπραγματεύονται ανοιχτά με τους ιεράρχες των Τοπικών Εκκλησιών για να τους αναγκάσουν να αναγνωρίσουν την PCU. Μπορούμε μόνο να μαντέψουμε με ποια επιχειρήματα προσπαθούν να το κάνουν, αλλά μέχρι στιγμής αυτές οι προσπάθειες δεν φέρνουν μεγάλη επιτυχία.

Για τις Τοπικές Εκκλησίες και τους ιεράρχες τους οι δογματικές και κανονικές απόψεις είναι πιο σημαντικές από πολιτικά και οικονομικά επιχειρήματα, καθώς και ενδεχομένως απειλές.

Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης δεν αναγνωρίζει την UOC ως Ουκρανική Εκκλησία και τον Μακαριότατο Ονούφριο ως Μητροπολίτη Κιέβου. Τι ίδιο το Φανάρι ζητά κι από όλες τις Τοπικές Εκκλησίες: να γυρίσουν πλάτη στον Μητροπολίτη Ονούφριο και να αναγνωρίσουν την PCU με επικεφαλής τον Επιφάνιο Ντουμένκο.

Από αυτή την άποψη, είναι αδύνατο να μην αναφέρουμε τις Τοπικές Εκκλησίες, οι οποίες δεν έστειλαν τους εκπροσώπους τους σε εορτασμούς στο Κίεβο και δεν έστειλαν επιστολές με χρόνια πολλά ή τηλεγραφήματα στον Μακριώτατο Ονούφριο. Τουλάχιστον, δεν ήταν δυνατό να βρεθούν αναφορές γι’ αυτό στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αυτές είναι οι Εκκλησίες της Ελλάδας, της Γεωργίας, της Αλβανίας και της Αντιόχειας. Και, βεβαίως, της Κωνσταντινούπολης.

Όσον αφορά τις Εκκλησίες της Αλβανίας και της Αντιόχειας, η μη συμμετοχή τους στις εορταστικές εκδηλώσεις είναι είτε παρεξήγηση, είτε συνέπεια κάποιων αντικειμενικών λόγων, καθώς η Ιερά Σύνοδος και οι Προκαθήμενοί τους εκδήλωσαν συγκεκριμένη θέση σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία.

Τόσο η Εκκλησία της Αντιόχειας όσο και η Αλβανική Εκκλησία δήλωσαν με σαφήνεια και αναμφισβήτητα νωρίτερα την υποστήριξή τους στον Μακαριότατο Ονούφριο και την UOC, καθώς και την αδυναμία αναγνώρισης των μη κανονικών αποφάσεων του Φαναρίου στην Ουκρανία.

Οι εκκλησίες της Γεωργίας και της Ελλάδας, στις οποίες έχουν τεράστια επιρροή το Φανάρι και το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, διαχωρίζονται. Αυτές οι Τοπικές Εκκλησίες δεν εξέφρασαν σαφώς τη θέση τους, αλλά η αναγνώριση της PCU, είτε επίσημη είτε ανεπίσημη, δεν έχει ακόμη ακολουθήσει. Και αυτό δίνει τη βάση να ισχυριστεί κανείς ότι, μέχρι σήμερα, αυτές οι Τοπικές Εκκλησίες, αντίθετα με τις απαιτήσεις του Φαναρίου, δεν αναγνωρίζουν την PCU και δεν έρχονται σε κοινωνία μαζί της.

Η άφιξη αντιπροσωπειών για τη στήριξη της UOC και του Μακαριωτάτου Ονούφριου πραγματοποιήθηκε με φόντο πολύ έντονης πίεσης στις Τοπικές Εκκλησίες, που ασκείται τόσο από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης όσο και από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Έτσι, στο ζήτημα της αναγνώρισης της PCU και, συνεπώς, της μη αναγνώρισης του Μακαριωτάτου Ονούφριου ως Μητροπολίτη Κιέβου, το Φανάρι απομονώθηκε εντελώς. Οι Τοπικές Εκκλησίες όχι μόνο αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τις μονόπλευρες αποφάσεις του για την Ουκρανία, αλλά και, ως επί το πλείστον, επεσήμαναν εκείνους τους κανόνες που το καθιστούν αδύνατο.

Αυτό είναι κυρίως η μην εγκυρότητα των λεγόμενων «χειροτονιών» στην PCU. Υπενθυμίζεται εύγλωττη δήλωση σχετικά με το θέμα αυτό του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Αλβανίας Μητροπολίτη Αναστασίου: «Ωστόσο, αναρωτιόμαστε κατά πόσον οι τελεσθέντες από τον κ. Φιλάρετο χειροτονίες, ενώ ήταν απαγορευμένος και αναθεματισμένος, έλαβαν αναδρομικά χωρίς κανονική χειροτονία με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος και την αληθινή σφραγίδα της αποστολικής διαδοχή; <...> Είναι δύσκολο να κατανοήσουμε πώς το άκυρο και κενό «στην οικονομία» γίνεται ένα πνευμοφόρο, πώς οι ενέργειες οι οποίες ήταν εμφανής βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος (όπως η επίκληση του Αγίου Πνεύματος από τότε αφορισμένο και αναθεματισμένο κ. Φιλάρετο αναγνωρίζονται αναδρομικά «στην οικονομία».

Η πεμπτουσία της θέσης των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών στο ουκρανικό ζήτημα ήρθαν τα λόγια του Επισκόπου Μοραβίας Αντωνίου (Σερβική Εκκλησία): «Δεν ξέρουμε άλλες Τοπικές Εκκλησίες στην Ουκρανία, εκτός από την Εκκλησία, με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Ονούφριο».

Δεύτερον: η δήλωση του ανώτατου κύρους του Μακαριωτάτου Ονούφριου σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο

Το Φανάρι προσπάθησε να αμφισβητήσει την Πρωτοκαθεδρία του Μητροπολίτη Ονούφριου. Αλλά ακόμα οι φαναριώτες δεν μπορούν να σκεφτούν καν το προσωπικό ηθικό κύρος του Μακαριωτάτου. Απολύτως όλοι, όχι μόνο οι ιεράρχες, αλλά και οι κληρικοί, μοναχοί, λαϊκοί - όλοι όσοι έχουν συναντήσει έστω μία φορά τον Μητροπολίτη Ονούφριος, ισχυρίζονται ότι αποτελεί παράδειγμα ηθικής και ευσέβειας. Ας αναφέρουμε διάφορα αποσπάσματα από τις ομιλίες των εκπροσώπων των Τοπικών Εκκλησιών.

Μητροπολίτης του Λοβτσάν Γαβριήλ (Βουλγαρική Εκκλησία): «Ο Κύριος έδωσε στις δύσκολες στιγμές της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας έναν μεγάλο ιεράρχη. Συμβαίνει ότι σε δύσκολες στιγμές ο Κύριος στέλνει μεγάλους ανθρώπους για να σώσουν την Εκκλησία. Για να περάσουν τον δρόμο των δοκιμών και των διωγμών».

Ο Επίσκοπος Γκαϊνόβσκι Παύλος (Πολωνική Εκκλησία): «Οι μάρτυρες δεν αρνούνταν τον Χριστό πηγαίνοντας για εκτέλεση. Ο Μητροπολίτης του Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας Ονούφριος φυλάει την πίστη, είναι πιστός στον Χριστό μέχρι το τέλος».

Επίσκοπος Μοραβίας Αντώνιος (Σερβική Εκκλησία): «Για κάθε Ορθόδοξος άνθρωπο ο Μητροπολίτης Ονούφριος είναι παράδειγμα της ευσέβειας, των μοναχικών κατορθωμάτων, και όπως ο απόστολος Παύλος μιλάει για το φως, πραγματικά ο Μητροπολίτης Ονούφριος στο πρόσωπό του είναι το φως ανάμεσα σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες».

Αυτά τα λόγια ακούγονται από τα χείλη των Προκαθήμενων των Τοπικών Εκκλησιών, ιεραρχών, ιερέων και μοναχών σε όλο τον κόσμο. Και αυτό λέγεται απολύτως ειλικρινά. Τα λόγια αυτά θα μπορούσαν να είναι κολακείες εάν, με τη βοήθειά τους, εκείνοι που τους ξεστόμιζαν θα περίμεναν να λάβουν οποιαδήποτε υλικά ή μη υλικά οφέλη από τον Μακαριότατο Ονούφριο.

 «Ο Κύριος έδωσε στις δύσκολες στιγμές της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας έναν μεγάλο ιεράρχη.
Μητροπολίτης του Λοβτσάν Γαβριήλ, Βουλγαρική Εκκλησία

Ωστόσο, ο Μητροπολίτης Ονούφριος δεν μπορεί να δώσει κάτι τέτοιο. Δεν μπορεί να βοηθήσει με χρήματα, δεν μπορεί να μεταφέρει κτίρια εκκλησιών ή να δωρίσει αυτοκέφαλη σε κάποιον. Μπορεί μόνο να ευχαριστήσει και να προσευχηθεί. Όλα τα λόγια των εκπροσώπων των Τοπικών Εκκλησιών προέρχονται από την καρδιά. Κανείς δεν το αμφισβητεί.

Και ενάντια στο Μητροπολίτη Ονούφριο οι ιεράρχες της PCU φαίνονται εντελώς αποτρόπαιοι με τον αγώνα τους για εξουσία, συκοφαντίες ο ένας στον άλλο και αλληλοκατηγορίες και προσβολές. Τι PCU! Ακόμα και ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν έχει τόσο υψηλό ηθικό κύρος στον ορθόδοξο κόσμο όπως ο Μητροπολίτης Ονούφριος!

Τρίτον: αποδοχή δίωξης της Εκκλησίας στην Ουκρανία και έκκληση στις ουκρανικές αρχές να τη σταματήσουν.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος της Κωνσταντινούπολης ισχυρίζεται ότι επίλυσε πολύ σοφά τη θρησκευτική σύγκρουση στην Ουκρανία. Πάνω από τέταρτο αιώνα, ούτε το Πατριαρχείο της Μόσχας ούτε η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα του σχίσματος. Και εμφανίστηκε ο Παναγιώτατος και με ένα χτύπημα της πένας έλυσε το πρόβλημα.

Οι σκέψεις του Φαναρίου ήταν όλες οι Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες έπρεπε να θαυμάσουν τη σοφία και την προνοητικότητα που είναι εγγενής αποκλειστικά στο θρόνο της Κωνσταντινούπολης.

Αλλά αποδείχθηκε το αντίθετο. Ακόμη στο στάδιο λήψης αποφάσεων στην Ουκρανία ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος προειδοποίησε ότι οι πράξεις του μπορεί να προκαλέσουν διώξεις στην Εκκλησία στην Ουκρανία και ότι αυτός θα βρεθεί στην πλευρά των διωκτών. Αλλά η Αγιότητά του διαβεβαίωσε όλους και συνεχίζει να διαβεβαιώνει το αντίθετο: όχι δίωξη, αλλά ειρήνη και ηρεμία αυτός έφερε στην Ουκρανία.

Και εκπρόσωποι των Τοπικών Εκκλησιών αναγκάζονται να παραδεχτούν το προφανές: υπάρχουν διώξεις της Εκκλησίας στην Ουκρανία. Κατά συνέπεια, το ζήτημα της αναγνώρισης ή μη αναγνώρισης της PCU αποκτά διαφορετικό άκουσμα για τις Τοπικές Εκκλησίες: πρέπει να αποφασίσουν σε ποια πλευρά είναι, των διωκτών ή διωκόμενων. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έκανε την επιλογή του. Οι άλλες Τοπικές Εκκλησίες επίσης.

Ο Μητροπολίτης Ταμασσού Ησαΐα (Εκκλησία της Κύπρος): «Εδώ, στην ιερή και ηρωική ουκρανική γη, γίνεται ασύλληπτα μεγάλη τραγωδία και αδικία σε σχέση των εκατομμύριων Ορθοδόξων Ουκρανών υπό την ποιμαντική φροντίδα του Μητροπολίτη Ονούφριου, <...> χιλιάδων πολιτών Ορθοδόξων της Ουκρανίας οι οποίοι εκδιώχθηκαν από τους ναούς τους και υποφέρουν από διώξεις και βία από τους συμπατριώτες τους».

Πολλοί εκπρόσωποι των Τοπικών Εκκλησιών μίλησαν για τις διώξεις της UOC με διάφορα λόγια. Ο Μητροπολίτης Ταμασσού Ησαΐας έστειλε έκκληση προς τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο. Δεδομένου ότι είναι η Εκκλησία της Κύπρος, εκπροσωπούμενη από τον Προκαθήμενο Χρυσόστομο Β’ και άλλων επισκόπων, ανέλαβε την αποστολή της διαπραγμάτευσης με τις Τοπικές Εκκλησίες για την επίλυση της σύγκρουσης που προκλήθηκε από τις ενέργειες του Φαναρίου, αυτή η έκκληση, γραμμένη μετά από τέτοιες διαπραγματεύσεις, μπορεί να θεωρηθούν ενοποιημένη θέση σχεδόν όλων Τοπικών Εκκλησιών.

Εκπρόσωποι των Τοπικών Εκκλησιών αναγκάζονται να παραδεχτούν το προφανές: υπάρχουν διώξεις της Εκκλησίας στην Ουκρανία.

Αυτή η έκκληση, η οποία αρχίζει με συγχαρητήρια για την εκλογή του προέδρου, δηλώνει ότι η δίωξη της Εκκλησίας στην Ουκρανία δεν μένουν απαρατήρητη στην ίδια την Ευρώπη στην οποία αγωνίζεται να μπει τόσο η προηγούμενη όσο και η τρέχουσα ουκρανική ηγεσία: «Εμείς, στον κόσμο της Ορθοδοξίας, και ιδιαίτερα τα ευρωπαϊκά ορθόδοξα έθνη, ανησυχούμε πολύ για αυτές τις παραβιάσεις των θρησκευτικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συμβαίνουν στην Ουκρανία εναντίον των αδελφών μας. Αυξάνουμε τη φωνή μας και συγχρόνως διαμαρτυρούμαστε μαζί με τη φωνή εκατομμυρίων ορθόδοξων σε όλο τον κόσμο που μοιράζονται τη θλίψη μας – μαζί με Ουκρανούς, Ευρωπαίους, Έλληνες, Κυπρίους, Άραβες, Σέρβους, Πολωνούς, Τσέχους, Σλοβάκους, Βούλγαρους, Ρουμάνους, Αμερικανούς, Ρώσους, Γεωργιανούς, Αλβανούς και πολλούς άλλους. Όλοι εμείς είμαστε τα μέλη ενός Σώματος του Χριστού Θεού μας. Και όταν ένα μέλος του σώματος πονάει, όλα τα μέλη του σώματος αισθάνονται πόνο».

Αλλά όχι μόνο η δήλωση της θλίψης και της συμπόνιας στους Ουκρανούς Χριστιανούς είναι παρούσες σε αυτήν την επιστολή. Οι αρχές της Ουκρανίας καλούνται να λάβουν μέτρα για την αποκατάσταση του δικαίου και της δικαιοσύνης σε σχέση με τους πιστούς της UOC: «Κύριε Πρόεδρε! Είναι αδύνατο σε ένα δημοκρατικό κράτος, όπως είναι η Ουκρανία, να γίνονται τέτοιες παραβιάσεις που θέτουν σε κίνδυνο την ηρωική ιστορία και την αξιοπρέπεια του δημοκρατικού λαού της Ουκρανίας. Σας ζητάμε θερμά να εισακούσετε τη φωνή μας και να διορθώσετε αυτή την αδικία. Όλες οι εκκλησίες να επιστραφούν στους νόμιμους ορθόδοξους ιδιοκτήτες τους και ας ο καθένας να υπηρετεί το Θεό του στο πνεύμα της ελευθερίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χωρίς να παρεμβαίνουν στην πίστη του άλλου».

Και για να μην εκλαμβάνουν οι ουκρανικές αρχές αυτήν την επιστολή απλώς ως ένα χαρτί που δε σημαίνει τίποτα, και το οποίο δεν θα έχει συνέπειες αν διαβαστεί και ξεχαστεί αμέσως, προστίθενται τα εξής: «Εμείς, από την πλευρά μας, συνεχίζουμε τον αγώνα μας και αρχίζουμε να συλλέγουμε υπογραφές από όλη την Ευρώπη για να προσφύγουμε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης».

Όπως βλέπουμε, η υποστήριξη της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Προκαθημένού της Μακαριώτατου Ονούφριου δεν περιορίζεται στα λόγια. Είναι δραστήρια και λίαν συντόμως θα δούμε τους καρπούς της.

Παρά τη σιωπή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης του τι συνέβη κατά τον εορτασμό των ονομαστηρίων του Μητροπολίτη Ονούφριου, οι ουκρανικές αρχές και το κοινό πρέπει να κατανοήσουν ένα πράγμα: η υποστήριξη της Παγκόσμιας Ορθοδοξίας είναι στο πλευρό της κανονικής Εκκλησίας. Όλες οι προσπάθειες, με τη βοήθεια της εξαπάτησης, της πίεσης, της βίας και της ανομίας, να δημιουργηθεί μια αυτοκέφαλη εκκλησία στην Ουκρανία από την ομάδα των σχισματικών είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. Και αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος δρόμος, εκτός από τη μετάνοια για όσους, για έναν ή τον άλλο λόγο, βρέθηκαν εκτός Εκκλησίας. Αν, φυσικά, θέλουν να πάνε στον Θεό.

Εάν πάνε στην εξουσία, τότε αυτή είναι μια άλλη ιστορία, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την Εκκλησία.