Κοντά στην Ιερουσαλήμ, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν την μονή του Σάββα του Αγιασμένου.

Σημαντική ανακάλυψη για την ορθόδοξη ιστορία έκαναν οι αρχαιολόγοι από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Τον Ιανουάριο του 2025 ολοκλήρωσαν τη δεύτερη περίοδο ανασκαφών στην Ιουδαϊκή έρημο, όπου ανακάλυψαν έναν καλά διατηρημένο βυζαντινό ορθόδοξο μοναστήρι του 5ου αιώνα, - γράφει The times of Israel. Οι έρευνες διεξήχθησαν στο φρούριο Γιρκανία στη Δυτική Όχθη του ποταμού Ιορδάνη σε συνεργασία με αξιωματικό της αρχαιολογικής υπηρεσίας της Ιουδαίας και Σαμάρειας.

Οι ανασκαφές αποκάλυψαν ένα μοναδικό χριστιανικό συγκρότημα με πλούσια διακοσμημένα μωσαϊκά, τοιχογραφίες και εκκλησιαστικά αξεσουάρ, που μαρτυρούν μια ακμάζουσα ορθόδοξη μοναστική κοινότητα. Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 492 μ.Χ. στην κορυφή ενός λόφου, τον οποίο οι ντόπιοι αποκαλούσαν «τρομακτικό βουνό». Κάτω από το στρώμα των βυζαντινών κτισμάτων βρέθηκαν επίσης υπολείμματα κατασκευών της περιόδου του Δεύτερου Ναού, που βρίσκονται περίπου 17 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Ιερουσαλήμ.

«Όταν ξεκινήσαμε για πρώτη φορά τις ανασκαφές αυτού του αντικειμένου, υποθέσαμε ότι έχουμε να κάνουμε με μια μικρή κατασκευή, καθώς οι ιστορικές πηγές ανέφεραν μόνο μια μικρή ομάδα μοναχών που ίδρυσαν την κοινότητα», - ανέφερε η Μιχάλ Χάμπερ. «Ωστόσο, η κλίμακα και ο πλούτος των διακοσμητικών στοιχείων που ανακαλύψαμε άλλαξαν εντελώς την αντίληψή μας. Τώρα είναι προφανές ότι μπροστά μας βρίσκεται ένα ακμάζον μνημειώδες ορθόδοξο μοναστήρι, ένα σημαντικό κέντρο του πρώιμου βυζαντινού χριστιανισμού».

Μία από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις το 2023 ήταν μια εντυπωσιακή επιγραφή, εκτελεσμένη με κόκκινη ώχρα, που παραφράζει ένα μέρος του Ψαλμού 86 στην ελληνική κοινή γλώσσα, που χρησιμοποιείται στην Καινή Διαθήκη. Η επιγραφή βρέθηκε κάτω από την εικόνα ενός ορθόδοξου σταυρού, γεγονός που μαρτυρεί τη βαθιά λειτουργική ζωή της μοναστικής κοινότητας.

Ιδιαίτερη αξία για την ορθόδοξη ιστορία έχει το γεγονός ότι το μοναστήρι ιδρύθηκε το 492 μ.Χ. από τον ίδιο τον Άγιο Σάββα τον Αγιασμένο - έναν από τους μεγάλους πυλώνες της ανατολικής μοναστικής ζωής. Σύμφωνα με αρχαίες χρονολογίες και βιογραφίες, ο Άγιος Σάββας ανέβηκε στην κορυφή αυτού που περιέγραψε ως «τρομακτικό βουνό» και ίδρυσε εκεί την κοινότητα ως υποκατάστημα της Μεγάλης Λαύρας του Αγίου Σάββα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η Λαύρα του Αγίου Σάββα του Αγιασμένου, που υψώνεται πάνω από την κοιλάδα του Κεδρών, υπάρχει και λειτουργεί μέχρι σήμερα, αποτελώντας ένα από τα αρχαιότερα συνεχώς λειτουργούντα μοναστήρια στον κόσμο και ανήκει στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιερουσαλήμ.

«Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες από τις βιογραφίες και τις ιστορικές χρονικές καταγραφές σχετικά με την ασκητική δραστηριότητα του Αγίου Σάββα στην Ιουδαϊκή έρημο», - σημείωσε ο Δρ. Όρεν Γκουτφέλντ. «Το μοναστήρι που ανακαλύψαμε αποτελεί ανεκτίμητη μαρτυρία της διάδοσης του ορθόδοξου μοναχισμού στη Γη των Αγίων τον 5ο-6ο αιώνα».

Η μοναστική ζωή στην κοινότητα άνθισε για περίπου τρεις αιώνες, μέχρι που το μοναστήρι ήρθε σε παρακμή στα τέλη του 8ου ή στις αρχές του 9ου αιώνα μ.Χ., πιθανώς λόγω πολιτικών αλλαγών στην περιοχή.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πλήθος αντικειμένων που μαρτυρούν την πλούσια λειτουργική ζωή του μοναστηριού: θραύσματα λυχνιών, θυμιατών, σταυρών και εκκλησιαστικών σκευών. Ιδιαίτερα πολύτιμα είναι τα κομμάτια περγαμηνής με ελληνικά κείμενα, πιθανώς αποσπάσματα Ευαγγελίου ή λειτουργικών βιβλίων.

«Βρήκαμε υπολείμματα σκήτης - εργαστήριο αντιγραφής ιερών κειμένων, που μαρτυρεί το υψηλό επίπεδο πνευματικής εκπαίδευσης των μοναχών και τη συμβολή τους στη διατήρηση της πρώιμης χριστιανικής κληρονομιάς», - σημείωσε η Χάμπερ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ερευνητές της ορθόδοξης εικονογραφίας παρουσιάζουν τα ανακαλυφθέντα θραύσματα τοιχογραφιών με εικόνες αγίων και βιβλικών σκηνών. Αν και οι περισσότερες εικόνες διατηρήθηκαν μόνο εν μέρει, δείχνουν υψηλό επίπεδο εικονογραφικής τέχνης της βυζαντινής εποχής και περιέχουν μοναδικά δείγματα εικονογραφικών κανόνων.

Καθώς οι ανασκαφές προχωρούσαν, η ομάδα των αρχαιολόγων διερεύνησε επίσης παλαιότερα στρώματα κάτω από το μοναστήρι. Βρέθηκαν υπολείμματα κατασκευών της εποχής του βασιλιά Ηρώδη του Μεγάλου και ακόμη και της περιόδου των Χασμοναιών (2ου-1ου αιώνα π.Χ.).

«Κάτω από το πάτωμα ενός από τα μοναστηριακά δωμάτια ανακαλύψαμε μια θολωτή ιουδαϊκή ιερή κολυμβήθρα με υπολείμματα κολώνων», - ανέφερε η Χάμπερ. «Είναι αξιοσημείωτο ότι ορισμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία της προχριστιανικής περιόδου χρησιμοποιήθηκαν με σεβασμό από τους μοναχούς κατά την κατασκευή της κοινότητας, κάτι που ήταν κοινή πρακτική στην βυζαντινή εποχή».