Η θεολογία της καλοσύνης: γιατί οι άγιοι συμπονούν ακόμη και τους δαίμονες;
Η καλοσύνη – δεν είναι ηθική, αλλά ο δρόμος προς τη Θέωση. Αναλύουμε τη διδασκαλία των αγίων πατέρων: γιατί η κόλαση – είναι η απορριφθείσα Αγάπη, και τι είναι η «καρδιά που ελεεί» κατά τον Ισαάκ τον Σύρο.
```html
13 Νοεμβρίου – Παγκόσμια Ημέρα Καλοσύνης.
Στην Ορθοδοξία, η καλοσύνη συνήθως δεν θεωρείται ως ξεχωριστός, αυτάρκης όρος. Μάλλον, είναι ιδιότητα του Θεού ως πηγή και ιδανικό της καλοσύνης. Η καλοσύνη – είναι αναπόσπαστη ιδιότητα της αγάπης ή, καλύτερα να πούμε, η εκδήλωσή της.
Στο πλαίσιο της διδασκαλίας για τη σωτηρία, το κύριο έργο που ο Θεός μας προτείνει να λύσουμε, – είναι η ικανότητα να είμαστε καλοί όχι μόνο προς εκείνους που είναι καλοί προς εμάς, αλλά και προς εκείνους που μας κάνουν κακό.
«Είναι καλό να κάνεις καλό στους φίλους, ακόμα καλύτερο – στους έχοντες ανάγκη· αλλά το καλύτερο – στους εχθρούς. Το πρώτο το κάνουν και οι εθνικοί, το δεύτερο – οι υπακούοντες στον Θεϊκό νόμο, και το τρίτο – αυτοί που ζουν ζωή άξια του ουρανού». (Ισίδωρος Πηλουσιώτης).
Όχι ηθική, αλλά πορεία προς τη Θέωση
Η καλοσύνη στο πλαίσιο της χριστιανικής πίστης δεν είναι απλώς μια ηθική πράξη, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για την ένωση με τον Θεό. Κάνοντας το καλό, ο άνθρωπος δίνει τη δυνατότητα να ενεργεί μέσα του η Θεϊκή αγάπη, και αυτό, με τη σειρά του, τον οδηγεί στη Θέωση.
Η πρακτική του ησυχασμού συνδέει άμεσα την καλοπραγία με την πνευματική μεταμόρφωση. Κεντρικό σημείο του ησυχασμού είναι ο καθαρισμός της πνευματικής καρδιάς ως κέντρου της ανθρώπινης προσωπικότητας, και η ελεημοσύνη και η συμπόνια – είναι τα κλειδιά που ανοίγουν την καρδιά για τη χάρη και απομακρύνουν τα πάθη του εγωισμού και της υπερηφάνειας.
Μόνο η καλή καρδιά μπορεί να γεμίσει με το Φως του Θαβώρ και να αισθανθεί τη γλυκύτητα της Θεϊκής παρουσίας.
Ο Χριστός, όντας ενσαρκωμένη αγάπη και καλοσύνη, έδειξε στον κόσμο αυτό το Φως. Και όταν ο χριστιανός ενεργά ομοιάζει με τον Χριστό μέσω της ελεημοσύνης, γίνεται ο ίδιος «φως του κόσμου» (Ματθ. 5:14), δηλαδή φορέας της Θεϊκής λάμψης.
«Καρδιά ελεήμων»: συμπόνια προς όλη την κτίση
Η πράξη της καλοσύνης – δεν είναι απλώς κοινωνική βοήθεια, είναι άμεση ευχαριστιακή (ευχαριστήρια) υπηρεσία προς τον Χριστό. Διότι όλα όσα κάναμε για τον πλησίον, ο Σωτήρας τα αποδίδει στον Εαυτό Του προσωπικά (Ματθ. 25:40). Επειδή η Εκκλησία – είναι το Σώμα του Χριστού, η καλοσύνη προς οποιοδήποτε μέλος της (και προς οποιονδήποτε άνθρωπο, ως εικόνα του Θεού) ενισχύει τη μυστική ενότητα όλου του Σώματος.
Τα ησυχαστικά πατερικά κείμενα λένε ότι ο άνθρωπος, που ομοιάζει στην καλοσύνη του με τη Θεϊκή ελεημοσύνη, την επεκτείνει όχι μόνο στους εχθρούς, αλλά ακόμα και στους δαίμονες. Προς αυτούς ένας τέτοιος ασκητής αισθάνεται βαθιά συμπόνια.
«Τι είναι καρδιά ελεήμων; – η φλόγα της καρδιάς για όλη την κτίση, για τους ανθρώπους, για τα πουλιά, για τα ζώα, για τους δαίμονες και για κάθε κτίση» (όσιος Ισαάκ ο Σύρος).
Αυτό δεν είναι απλώς συναισθηματική λύπη, αλλά οντολογική ενότητα με όλη την κτίση, που είναι η ανώτερη εκδήλωση της μυστικής αγάπης. Η δράση αυτής της θεολογίας της καλοσύνης στη ζωή του αγίου – είναι η απουσία καταδίκης και η προσευχή για όλους, συμπεριλαμβανομένων των εχθρών και εκείνων που ο κόσμος θεωρεί αδιόρθωτους. Έτσι, η καλοσύνη των αγίων είναι παρόμοια με την καλοσύνη του αγαπημένου Ουράνιου Πατέρα, του οποίου η αγάπη για όλη την κτίση είναι απεριόριστη.
Ταπείνωση – το θεμέλιο της καλοσύνης
Ο όσιος Μακάριος ο Μέγας διδάσκει ότι πραγματικά καλοί μπορούμε να γίνουμε μόνο με τη χάρη του Θεού, και όχι με την επιθυμία μας. Και για αυτό είναι απαραίτητος πρώτα απ' όλα ο καθαρισμός της καρδιάς, και αρχίζει με τη νηστεία, την προσευχή, τους αγώνες και τους σωματικούς κόπους.
Το θεμέλιο της καλοσύνης, όπως και κάθε αρετής, – είναι η ταπείνωση.
Ο χριστιανός δεν πρέπει να υποτιμά κανέναν, να καταδικάζει, να αποστρέφεται κανέναν και να μην κάνει διάκριση μεταξύ των ανθρώπων.
Αυτή είναι η πρακτική εκδήλωση της καθολικής καλοσύνης και αγάπης, που δεν χωρίζει τους ανθρώπους σε άξιους και ανάξιους. Ταυτόχρονα, όπως διδάσκει ο όσιος Μακάριος, πρέπει να παραμένουμε συνεχώς στην προσευχή, ώστε η χάρη ως ουράνια φωτιά να τρέφει την αγάπη και την ταπείνωση του νου.
Παράδοξο: Η Κόλαση – είναι το μαρτύριο της απορριφθείσας Αγάπης
Κατά τη σκέψη των αγίων πατέρων, η καλοσύνη εκδηλώνεται όχι μόνο και, ίσως, όχι τόσο στις πράξεις, όσο στην εσωτερική κατάσταση της ψυχής.
Η αληθινή καλοσύνη – δεν είναι ηθική συμπεριφορά, αλλά αποτέλεσμα μυστικής εμπειρίας ένωσης με τον Θεό, ο Οποίος είναι Αγάπη.
Ο άνθρωπος που έχει φτάσει σε αυτή την κατάσταση, δεν μπορεί να μην συμπονεί, γιατί η καρδιά του έχει γίνει εργαλείο του Θεϊκού ελέους.
Η μυστική εμπειρία των αγίων δεν αρνείται τη Θεία δικαιοσύνη. Αλλά λέει ότι η αγάπη και η καλοσύνη είναι η ανώτερη και καθοριστική ιδιότητα του Θεού. Η Θεία δικαιοσύνη – είναι εκδήλωση της αγάπης Του, που αποσκοπεί στη διόρθωση, και όχι στην εκδίκηση. Αυτό σημαίνει ότι και εμείς πρέπει να απομακρύνουμε από την καρδιά μας κάθε σκέψη για ανταπόδοση ή καταδίκη.
Η συγκέντρωση στην εσωτερική μας εργασία και η προσευχή για εκείνους που φέρνουν κακό σε αυτόν τον κόσμο, – αυτός είναι ο δρόμος της καλοσύνης που
