Πώς να γίνεις όμοιος με τον Θεό: για την εντολή της αγάπης προς τους εχθρούς
«Να είστε ελεήμονες, όπως και ο Πατέρας σας είναι ελεήμων», – λέει ο Χριστός. Είναι αυτό δυνατόν και τι πραγματικά σημαίνει η εντολή για την αγάπη προς τους εχθρούς;
«Καθώς θέλετε να σας κάνουν οι άνθρωποι, κάνετε και εσείς το ίδιο σ' αυτούς. Και αν αγαπάτε εκείνους που σας αγαπούν, ποια είναι η χάρη σας; …Αλλά αγαπάτε τους εχθρούς σας, και ευεργετείτε, και δανείζετε χωρίς να περιμένετε τίποτα· και θα έχετε μεγάλη ανταμοιβή, και θα είστε υιοί του Υψίστου· διότι Αυτός είναι αγαθός και προς τους αχάριστους και κακούς. Γίνετε λοιπόν ελεήμονες, όπως και ο Πατέρας σας είναι ελεήμων» (Λκ. 6:31-36).
Η εντολή του Σωτήρα ότι πρέπει να είμαστε ελεήμονες όπως και ο Πατέρας μας ο Ουράνιος, μερικές φορές μας βάζει σε αδιέξοδο. Είναι αυτό δυνατόν; Αλλά δεν νομίζω ότι ο Κύριος θα μας έθετε καθήκοντα γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι δεν μπορούμε να τα εκπληρώσουμε. Κρίνοντας από την κατάσταση της ψυχής των περισσότερων ανθρώπων, είναι άσκοπο να απαιτούμε από εμάς συναισθηματική συμπάθεια προς τους δολοφόνους και τους απάνθρωπους. Εδώ προφανώς πρόκειται για κάτι άλλο.
Η αγάπη ως προσπάθεια της θέλησης
Πιθανότατα, πρόκειται για την προσπάθεια της θέλησής μας προς αυτούς τους ανθρώπους. Αυτή η προσπάθεια πρέπει να εκδηλώνεται πρώτα απ' όλα στο ότι δεν πρέπει να επιθυμούμε κακό και εκδίκηση στους εχθρούς μας. Να μάθουμε να μην χαιρόμαστε για τα βάσανά τους, αν συμβούν. Και αν χρειαστεί, να παρέχουμε πρακτική βοήθεια σε εκείνους που μας επιθυμούν κακό. «Αν ο εχθρός σου πεινάει, τάισέ τον» (Ρωμ. 12:20).
Το επόμενο σημείο είναι η προσευχή για τον εχθρό. Ναι, μπορεί να μην αισθανόμαστε αγάπη ή ακόμα και συμπόνια προς αυτόν. Αλλά μπορούμε, κάνοντας μια προσπάθεια της θέλησης, να ζητήσουμε από τον Θεό να του δώσει μετάνοια και αλλαγή προς το καλύτερο. Στη δύναμή μας είναι να μην απαντάμε στις κατάρες και τις προσβολές με το ίδιο, να μην επιθυμούμε εκδίκηση. Αμέσως πιθανότατα δεν θα πετύχουμε κάτι, αλλά ας θυμόμαστε τα λόγια του Σωτήρα: «Ζητήστε, και θα σας δοθεί» (Λκ. 11:9).
Για αρχή, είναι καλύτερο να συνηθίσουμε γενικά σε μια καλοπροαίρετη στάση προς όλους τους ανθρώπους.
Να εξασκούμε συνεχώς την ταπεινοφροσύνη: να παραχωρούμε τη θέση μας στα μέσα μαζικής μεταφοράς, να συγχωρούμε μικρές προσβολές, να μην απαντάμε σε προσβολές, να βάζουμε τα συμφέροντα των άλλων πάνω από τα δικά μας. Να προσπαθούμε να αφαιρέσουμε από το λεξιλόγιό μας υποτιμητικές λέξεις και να μην λέμε τίποτα κατακριτικό για κανέναν.
Να δούμε στον εχθρό έναν άρρωστο άνθρωπο
Πρώτα απ' όλα, στην ψυχή μας πρέπει να ενισχυθεί η αρετή της μη επιθυμίας κακού σε κανέναν, ακόμα και στους πιο αδίστακτους κακοποιούς. Αυτό είναι το πρώτο βήμα προς την αγάπη. Για να το κάνουμε πιο σίγουρο, πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε μια δικαιολογία για τον εχθρό. Δεν εννοώ τις πράξεις του, αλλά την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Να δούμε σε αυτόν πρώτα απ' όλα έναν πνευματικά άρρωστο άνθρωπο, κατακτημένο από τη διαβολική δύναμη, που εκδηλώνεται στις ιδέες και τις πράξεις του.
Ο άνθρωπος γίνεται κακός όχι από υπερβολική ευτυχία, αλλά από εσωτερικό πόνο και φόβο.
Η κατανόηση αυτού μπορεί να αντικαταστήσει το μίσος με οίκτο, τη μνησικακία με συμπόνια. Παράλληλα, το να αγαπάς τον εχθρό δεν σημαίνει να του επιτρέπεις να εισβάλλει στη ζωή σου. Μπορείτε να απομακρυνθείτε από αυτόν τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε: το μίσος στην καρδιά μας βλάπτει πρώτα απ' όλα εμάς τους ίδιους. Είναι το πρόβλημά μας. Και η συγχώρεση είναι η μόνη δυνατότητα να απαλλαγούμε από αυτό το βαρύ φορτίο.
Τι λένε οι άγιοι πατέρες;
Η πατερική παράδοση μας παρέχει πλούσιο υλικό για αυτό το θέμα.
- Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος διδάσκει να διαχωρίζουμε τον άνθρωπο από το κακό που διαπράττει. Πρέπει να μισούμε την αμαρτία, όχι τον ίδιο τον αμαρτωλό.
- Ο Αββάς Δωρόθεος επισήμανε ότι αν ο Θεός επέτρεψε σε κάποιον να σας προκαλέσει κακό, τότε υπάρχει κάποιο όφελος για εσάς. Ίσως αυτό το κακό ταπεινώνει τις ψυχές μας και εξιλεώνει τις αμαρτίες. Ο εχθρός στην πραγματικότητα μπορεί να μην είναι εχθρός, αλλά φάρμακο.
- Ο Όσιος Ισαάκ ο Σύρος έγραψε ότι η αυτοεπιβολή στην προσευχή για τους εχθρούς οδηγεί σε πνευματική πειθαρχία. Δρώντας σύμφωνα με τον κανόνα «από το εξωτερικό στο εσωτερικό», αναγκάζοντας τον εαυτό μας να προσευχόμαστε για τους εχθρούς, σταδιακά αλλάζουμε και την εσωτερική μας στάση απέναντί τους.
- Ο Απόστολος Παύλος επανειλημμένα προέτρεπε: «Μην ανταποδίδετε κακό για κακό σε κανέναν… Μην εκδικείστε τον εαυτό σας, αγαπητοί, αλλά δώστε τόπο στην οργή του Θεού… Μην νικιέστε από το κακό, αλλά νικάτε το κακό με το καλό» (Ρωμ. 12:17-21).
Η αγάπη προς τους εχθρούς, σύμφωνα με τους αγίους πατέρες, δεν είναι συναισθηματική παρόρμηση, αλλά αποτέλεσμα της πάλης με την υπερηφάνεια μας, της συνειδητοποίησης της αμαρτωλότητάς μας και της συνεχούς, αναγκαστικής προσευχής για τον κακοποιό.
Σε αυτό πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας. Και τότε, αν θέλει ο Θεός, θα προσεγγίσουμε σταδιακά την εκπλήρωση αυτής της μεγάλης εντολής που ακούσαμε στο Ευαγγέλιο: «Γίνετε ελεήμονες, όπως και ο Πατέρας σας είναι ελεήμων».
