Η πίστη ενισχύεται στις δοκιμασίες: πώς οι Ουκρανοί επικοινωνούν με τον Θεό στην εποχή των αναταραχών;
Η συντακτική ομάδα της «Ένωσης Ορθόδοξων Δημοσιογράφων» συνεχίζει να θέτει ερωτήσεις στους κατοίκους των ουκρανικών πόλεων σχετικά με την πνευματική ζωή. Αυτή τη φορά ρωτήσαμε τους ανθρώπους για το τι αντιπροσωπεύει η πίστη τους στον Θεό και πώς έχει αλλάξει κατά τη διάρκεια των τωρινών δύσκολων δοκιμασιών.
Όταν ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός περπατούσε στις πόλεις και τα χωριά, θεραπεύοντας τους ασθενείς και τους δαιμονισμένους, τους έθετε μια πολύ σημαντική ερώτηση: «Πιστεύεις ότι μπορώ να το κάνω αυτό;» Η απάντηση του πατέρα του δαιμονισμένου παιδιού ήταν χαρακτηριστική: «Πιστεύω, Κύριε! Βοήθησε την απιστία μου!» (Μκ. 9:24).
Συχνά η πίστη στον Θεό παραμένει μέσα στον άνθρωπο σε «κοιμισμένη» κατάσταση και ξυπνά μόνο όταν η ψυχή συγκλονίζεται από αναταράξεις. Αυτές μπορεί να είναι διάφορες: από την άτυχη αγάπη μέχρι τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Όταν βρισκόμαστε σε καταστροφική κατάσταση, η πίστη στη βοήθεια από ψηλά επίσης «ξυπνά». Δεν είναι τυχαίο που υπάρχει η παροιμία: «Σε ένα πέφτον αεροπλάνο δεν υπάρχουν άθεοι».
Εκτός από τις προσωπικές δοκιμασίες, κάθε άνθρωπος επηρεάζεται και από κοινωνικές δοκιμασίες, όπως η φτώχεια, η αταξία και, φυσικά, ο πόλεμος. Εδώ και αρκετά χρόνια οι Ουκρανοί παραμένουν μάρτυρες και άμεσοι συμμετέχοντες τραγικών γεγονότων που εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια τους.
Τα θλιβερά γεγονότα μας ωθούν να επανεξετάσουμε τις αξίες μας, να εμβαθύνουμε στην αναζήτηση του νοήματος των παθημάτων, να σκεφτούμε τη σημασία της πίστης στον Θεό ως σωσίβιο στον ταραχώδη ωκεανό της θλίψης.
Για να κατανοήσουμε ποιο πνευματικό θεμέλιο έχει τεθεί τώρα στις ψυχές των συμπατριωτών μας, τους θέσαμε τις εξής ερωτήσεις:
- Πιστεύετε στον Θεό; Αν ναι – γιατί; Αν όχι – γιατί;
- Προσεύχεστε στον Θεό και αν ναι – με ποιες λέξεις;
- Πώς ακριβώς ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρέασε την πίστη σας;
Περί πίστης, απιστίας και αμφιβολίας
Οι απαντήσεις των ερωτηθέντων έδειξαν ότι η πλειοψηφία των Ουκρανών πιστεύουν στον Θεό. Μεταξύ των ερωτηθέντων, το 67% αυτοχαρακτηρίστηκαν ως πιστοί, το 33% – ως άθεοι. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν κυρίως άτομα μεσαίας και μεγαλύτερης ηλικίας. Στη δεύτερη, κυρίως – η νεολαία.
Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι στην κοινωνία συνεχίζει να υπάρχει το φαινόμενο του «νεανικού αθεϊσμού», όταν οι νέοι, ακόμη και αν έχουν μεγαλώσει σε πιστές οικογένειες, κατά τη διαδικασία της ενηλικίωσης εκφράζουν διαμαρτυρία κατά των αξιών των γονέων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και στους πιστούς συμμετέχοντες στην έρευνα υπήρξαν διαφορές στην αντίληψη του Θεού. Η πλειοψηφία πιστεύει σε Αυτόν ως Πρόσωπο, αλλά υπάρχουν και εκείνοι που αντιλαμβάνονται τον Θεό ως μια απρόσωπη Ανώτερη Δύναμη.
Κάτω από τη μάσκα αυτού του πανθεϊσμού, οι άνθρωποι συχνά προσπαθούν να αποφύγουν την προσωπική ευθύνη για τις πράξεις τους. Διότι αν ο Θεός είναι «απρόσωπος», σημαίνει ότι δεν μπορεί ούτε να κρίνει, ούτε να τιμωρήσει, ούτε να επιβραβεύσει. Τα κριτήρια του καλού και του κακού σε αυτή την περίπτωση τα καθορίζει ο ίδιος ο άνθρωπος, και όχι ο Θεός, ο οποίος στην αντίληψη των οπαδών αυτής της ιδεολογίας βρίσκεται κάπου μακριά και άγνωστα.
Πίστη στη Σωτηρία εναντίον Πίστης στην Πρόοδο
Ενδιαφέροντα αποτελέσματα έδειξαν οι απαντήσεις στην ερώτηση «Γιατί πιστεύετε (ή δεν πιστεύετε) στον Θεό;».
Οι άθεοι εξηγούσαν την αθεΐα τους με την πίστη στην επιστημονική πρόοδο ή την ύπαρξη «δικής τους θρησκείας». Κάποιοι νέοι άνθρωποι παραδέχτηκαν ειλικρινά ότι ακόμη «δεν έχουν ωριμάσει» για μια συνειδητή πίστη, κάτι που φαινόταν απόλυτα ειλικρινές.
Παράλληλα, μεταξύ των ερωτηθέντων υπήρχαν και εκείνοι που όχι μόνο πιστεύουν στον Θεό, αλλά και καλούν άλλους στην πίστη. Έτσι, μια νοσοκόμα διηγήθηκε στους ανταποκριτές για καταστάσεις όπου οι γονείς βρίσκονται σε απόγνωση, βλέποντας το παιδί τους βαριά άρρωστο.
«Τους λέω: "Προσευχηθείτε, γιατί εμείς μόνο θεραπεύουμε, αλλά η τελική ανάρρωση εξαρτάται από τον Θεό!"» – είναι πεπεισμένη αυτή η ιεραπόστολος με την άσπρη ρόμπα.
Άλλοι πιστοί επισήμαναν το πώς ο Θεός εκπληρώνει τις αιτήσεις τους, βοηθά να επιβιώσουν σε δύσκολες εποχές, γεμίζει τη ζωή με βαθύ νόημα.
«Πιστεύω στον Θεό, γιατί με εμπνέει για τη μελλοντική ζωή, διότι η ψυχή είναι αιώνια!» – μας είπε ένας νέος ερωτηθείς.
«Πάτερ ημών» και «Ο ζων εν βοηθεία»
Η πιο διαδεδομένη προσευχή με την οποία οι άνθρωποι απευθύνονται στον Θεό, αναμενόμενα, ήταν το «Πάτερ ημών». Ως πολύτιμη Παράδοση, η Κυριακή Προσευχή μεταδίδεται από στόμα σε στόμα μέσα από τις γενιές.
Σχετικά με αυτό, θυμάται η αφήγηση μιας ηλικιωμένης γυναίκας που επέζησε του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Ναζί, υποχωρώντας, χρησιμοποιούσαν την τακτική της «καμένης γης». Στη φωτιά παραδίδονταν τα πάντα: από τα σπαρμένα χωράφια μέχρι τους αχυρώνες και τις καλύβες. Βλέποντας τους κατακτητές να πλησιάζουν, η οικογένειά της κρύφτηκε σε μια μικρή αποθήκη. Οι Γερμανοί με αναμμένους πυρσούς ήταν ήδη κοντά.
Και τότε η μητέρα της με τα παιδιά άρχισαν με μια φωνή να προσεύχονται έντονα με τα λόγια του 90ου ψαλμού: «Ο ζων εν βοηθεία του Υψίστου, εν σκέπη του Θεού του ουρανού θα κατοικήσει...». Και να, σε λίγα μέτρα από το καταφύγιό τους οι Γερμανοί σταμάτησαν, έσβησαν τους πυρσούς και έφυγαν. Οι προσευχόμενοι σώθηκαν.
Ο πόλεμος ενισχύει την πίστη
Στοχασμοί για τον πόλεμο και την ειρήνη βρίσκουμε όχι μόνο στα κλασικά έργα της λογοτεχνίας, αλλά και στην κληρονομιά των αγίων πατέρων. Οι ιεροκήρυκες συχνά θεωρούν τον πόλεμο τόσο ως συνέπεια της αμαρτωλότητας του ανθρώπου όσο και ως την άδεια του Θεού ως τιμωρία για την απιστία.
Έτσι, ο Άγιος Νικόλαος (Βελιμίροβιτς) έγραψε στο βιβλίο του «Πόλεμος και Βίβλος»: «Ένας κόσμος χωρίς Θεό είναι το λίκνο του πολέμου».
Ο πόλεμος, όπως κάθε κοινωνική τραγωδία, αποκαλύπτει πάντα τις μυστικές γωνιές της ψυχής, σκίζει τις μάσκες, εκθέτει τις κρυφές σκέψεις και προθέσεις ενός ατόμου. Γι' αυτό είναι μερικές φορές πολύ απροσδόκητο για εμάς να βλέπουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα με εντελώς διαφορετικό φως.
Αφού θέσαμε στους συμπατριώτες μας το ερώτημα: «Πώς επηρέασε ο πόλεμος στην Ουκρανία την πίστη σας;», λάβαμε διαφορετικές, ενίοτε αντιφατικές, απαντήσεις.
Η πίστη και η ελπίδα στον Θεό, καθώς και η δύναμη της προσευχής, έχουν ενισχυθεί αισθητά μεταξύ των συγγενών όσων βρίσκονται τώρα στην πρώτη γραμμή. Αυτό επιβεβαιώνει ότι η πίστη μπορεί πράγματι να δυναμώσει σε δύσκολες δοκιμασίες.
Ταυτόχρονα, δεν εμπιστεύονται όλοι τον Κύριο. Μερικοί συμμετέχοντες στην έρευνα εξέφρασαν την πεποίθηση ότι η κύρια ελπίδα τους είναι στους ιερείς και τους εθελοντές. Αναγνωρίζοντας την τεράστια ανθρώπινη συμβολή στην ειρήνη, από χριστιανική οπτική γωνία είναι απαραίτητο να θυμόμαστε τα λόγια του Χριστού: «Χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα» (Ιωάννης 15:5).
Αντί για συμπέρασμα
Η τελευταία έρευνα της Ένωσης Ορθοδόξων Δημοσιογράφων έδειξε τόσο ενότητα όσο και ποικιλομορφία στις απόψεις των Ουκρανών για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως η πίστη στον Θεό στο πλαίσιο του επικρατούντος κακού.
Παρά τις εξωτερικές προσπάθειες να διαστρεβλωθούν οι παραδοσιακές απόψεις για την πνευματικότητα και να επιβληθούν νέες, οι άνθρωποι συνεχίζουν να εμπιστεύονται τον Κύριο και τις πιστές καρδιές τους.
Το μόνο που απομένει είναι να ακολουθήσουμε την επιτακτική κλήση του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου: «Ας μετανοήσουμε και με τη μετάνοιά μας θα παρακινήσουμε τον Θεό να τερματίσει τους πολέμους και να μας δώσει την απόλαυση όλων των ευλογιών».
