Για την τυφλή πίστη ή για τους τρόπους χειραγώγησης στον ναό
Θεραπεία του τυφλού από γεννησιμιού
Φωτογραφία: ανοιχτές πηγές
Πώς να αναγνωρίσετε τις χειραγωγήσεις στο εκκλησιαστικό περιβάλλον και να διατηρήσετε την πνευματική ελευθερία που χάρισε στον άνθρωπο ο Θεός.
Σήμερα, την Κυριακή του τυφλού, η συζήτησή μας θα είναι όχι και τόσο συνηθισμένη. Αφορά το πώς συχνά το κλήρος χειραγωγεί τους πιστούς του. Φυσικά, συνήθως αυτό γίνεται όχι από κακή πρόθεση, αλλά ασυνείδητα. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει.
Το θέμα είναι ότι η χειραγώγηση γενικά συναντάται στη ζωή μας πολύ πιο συχνά απ' ό,τι νομίζουμε. Τα παιδιά χειραγωγούν τους ενήλικες, προκαλώντας τους αίσθημα λύπης. Οι γονείς, καθώς γερνούν, συχνά αρχίζουν να χειραγωγούν τα παιδιά τους με τον ίδιο τρόπο: «Σε γέννησα, σε μεγάλωσα, νύχτες δεν κοιμήθηκα… κ.λπ.». Μας χειραγωγούν τα ΜΜΕ, οι πολιτικοί, οι έμποροι και ακόμη και τα κατοικίδια ζώα. Το ίδιο συμβαίνει και στον ναό. Αλλά εδώ δεν πρέπει να το επιτρέπουμε, γιατί ο Θεός χάρισε στον άνθρωπο την ελευθερία, την οποία κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του αφαιρέσει.
Θα ξεκινήσω με τους συνηθισμένους τρόπους χειραγώγησης. Ο πιο προφανής από αυτούς είναι η δικτατορία της εξουσίας.
Εγώ, ο επίσκοπος ή ο ιερέας, – και αυτό είναι το μόνο θεμέλιο που πρέπει να κάνει τα λόγια μου σημαντικά, και οι οδηγίες – υποχρεωτικές προς εκτέλεση. Με απλά λόγια, είμαι ο προϊστάμενος, και εσείς πρέπει να με ακούτε. Σε κοσμικά ιδρύματα έτσι είναι, αυτό ονομάζεται υποταγή των κατώτερων στους ανώτερους. Αλλά η Εκκλησία, κατά βάση, προορίζεται να έχει εντελώς διαφορετικό σύστημα διοίκησης. Ο Χριστός ήρθε όχι για να διατάσσει και να δίνει εντολές. Ήρθε για να υπηρετήσει τους ανθρώπους και, ως Άνθρωπος, μας έδωσε παράδειγμα τέτοιας υπηρεσίας. Ο Σωτήρας έπλυνε τα πόδια στους μαθητές Του, είπε ότι όποιος θέλει να είναι μεγάλος, πρέπει να είναι μικρός. Ο Χριστός ποτέ δεν πίεσε κανέναν, αν και Αυτός είχε το δικαίωμα να το κάνει.
Η πιο σημαντική παραπλάνηση εδώ είναι ότι η «υποταγή» ονομάζεται «υπακοή». Αλλά η υπακοή είναι παιδί της αγάπης και του σεβασμού. Η υποταγή είναι παιδί του φόβου και της υποκρισίας. Υπακούει αυτός που εμπιστεύεται. Υποτάσσεται αυτός που φοβάται. Αν ο ιερέας δεν έχει εξουσία μεταξύ των πιστών του, συχνά προσπαθεί να το αντισταθμίσει αναφερόμενος στο δικαίωμα της εξουσίας του.
Είναι πιο εύκολο να απευθυνθείς στην εξουσία παρά να κερδίσεις την αγάπη και τον σεβασμό. Γι' αυτό στην μοναστική παράδοση ο ηγούμενος του μοναστηριού εκλέγεται από την αδελφότητα και δεν διορίζεται από την ιεραρχία, όπως άρχισε να γίνεται αργότερα.
Φυσικά, η κύρια αιτία αυτής της χειραγώγησης είναι ο πειρασμός της εξουσίας, η επιθυμία να διατάσσεις και η ψευδής πεποίθηση ότι έχεις το δικαίωμα να το κάνεις μόνο λόγω της ιεραρχικής θέσης που κατέχεις στην Εκκλησία. Αλλά αυτό είναι όχι μόνο ψευδής πεποίθηση, αλλά και ανόητη. Θα ακούει και θα φοβάται αυτόν τον άνθρωπο όσο κατέχει τη θέση του. Μετά από αυτό, συνήθως αυτοί οι άνθρωποι μένουν ξεχασμένοι, μόνοι και αχρείαστοι.
Στη συνέχεια έρχεται η χειραγώγηση με το αίσθημα ενοχής.
Στην ουσία, είναι συνέχεια της δικτατορίας της εξουσίας. Δεν υπακούς – άρα φταίς, γιατί μέσα σου ζει η υπερηφάνεια και δεν υπάρχει ταπεινότητα. Και στους υπερήφανους, όπως ξέρουμε, ο Θεός αντιστέκεται, ενώ στους ταπεινούς δίνει χάρη. Η επιβολή του αισθήματος ενοχής καθιστά τον άνθρωπο ευάλωτο και υποτακτικό. Ο φταίχτης θα είναι πάντα υπάκουος. Το πιο διαδεδομένο θέμα των κηρυγμάτων μας είναι η καταγγελία των αμαρτιών. Δηλαδή, στην ουσία, η επιβολή του αισθήματος ενοχής. Τι πρέπει να αισθάνεται ο άνθρωπος μετά από τέτοιες καταγγελίες; Βγαίνει από τον ναό συντετριμμένος, και συχνά και μελαγχολικός. Αυτή είναι μία από τις πιο διαδεδομένες χειραγωγήσεις.
Φυσικά, προκύπτει το ερώτημα: «Και τι να κάνουμε; Διότι ο ιερέας πρέπει να καταγγέλλει τις κακίες, να δείχνει τις αδυναμίες, να καθοδηγεί στον δρόμο της σωτηρίας. Διότι και ο Χριστός έδειχνε τις αμαρτίες, καταγγέλλε, δίδασκε πώς πρέπει να ζούμε». Όλα αυτά είναι αλήθεια. Αλλά, πρώτον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Χριστός ήταν, σε αντίθεση με εμάς, αμαρτήτος και είχε το δικαίωμα αυτό. Εμείς (εννοώ το κλήρος) είμαστε οι ίδιοι αμαρτωλοί, όπως και οι πιστοί μας. Επομένως, αν πρόκειται να καταγγείλουμε, καλύτερα να ξεκινήσουμε με τη φράση: «Μιλάω πρώτα απ' όλα για τον εαυτό μου». Δεν χρειάζεται σε αυτό το θέμα να αποσυνδέουμε τον εαυτό μας από το ποίμνιο μας. Και δεύτερον, και αυτό είναι το κύριο, η καταγγελία πρέπει να προκαλεί αίσθημα μετανοίας, όχι ταπείνωσης του ανθρώπου. Αν η καταγγελία για τις αμαρτίες εισάγει μόνο σε σύμπλεγμα κατωτερότητας, τότε αυτό δεν θα φέρει τίποτα άλλο παρά βλάβη.
Δυστυχώς, πολύ πολλές βιογραφίες αγίων, ειδικά αυτές που γράφτηκαν στην μεσαιωνική περίοδο, προκαλούν παρόμοια συναισθήματα. Διαβάζοντας αυτά τα έργα, ο άνθρωπος αποκτά την εντύπωση ότι οι άγιοι είναι άνθρωποι που δεν μοιάζουν καθόλου με εμάς. Είναι, σαν κάποιοι εξωγήινοι, αδιάφοροι στα βάσανα και τους βασανισμούς, αψεγάδιαστοι στη πνευματική ζωή και γενικά είναι ένα ανέφικτο πρότυπο καθαρότητας και ηθικής. Ενώ εμείς βλέπουμε τον εαυτό μας εντελώς διαφορετικό.
Και η κατανόηση αυτού του γιγαντιαίου χάσματος μεταξύ των βιογραφιών των αγίων και εμάς οδηγεί στο γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν προσπαθεί καν να τους μιμηθεί. Ποιος μπορεί, όταν του ξεφλουδίζουν το δέρμα, να κηρύξει στους βασανιστές για τον Χριστό; Μου έκαναν λαπαροσκοπική επέμβαση για την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης, και μόνο μετά από μια μέρα μπόρεσα να περπατήσω σιγά-σιγά κατά μήκος του τοίχου. Αγγίζεις το σίδερο και φωνάζεις από τον πόνο, ενώ οι μάρτυρες, όταν τους ψήνουν στη σχάρα, έλεγαν ήρεμα ότι είναι ώρα να τους γυρίσουν από την άλλη πλευρά, γιατί αυτή έχει ήδη ψηθεί. Τι πρέπει να αισθάνεται ο άνθρωπος που διαβάζει τέτοιες αφηγήσεις; Δυστυχώς, και στις βιογραφίες σύγχ
