Θεολογία της Αγάπης και θεολογία του νεκρού γράμματος
Στη μνήμη του αποστόλου και ευαγγελιστή Ιωάννη του Θεολόγου.
Πρώτος αληθινός θεολόγος στην Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρείται ο απόστολος Ιωάννης. Ένας απλός ψαράς, που δεν είχε μάθει ούτε βιβλική ούτε κοσμική σοφία. Αν το τίτλο «θεολόγος» τον έδιναν οι σύγχρονοι ακαδημαϊκοί, σίγουρα θα έδιναν την παλμαρέντα στον απόστολο Παύλο. Υπάρχουν όλα τα ερείσματα γι' αυτό – η μόρφωση, η εκπαίδευση, οι γνώσεις, οι ικανότητες, οι δεξιότητες. Αλλά στην εκκλησιαστική ιστορία τα πράγματα έγιναν διαφορετικά. Ίσως γιατί ο δρόμος προς τη θεογνωσία υπηρετεί η αγάπη, και όχι η βιβλική σοφία.
Η βιβλική σοφία δεν γεννά θεολογία, αλλά θρησκεία, η οποία συχνά οδηγεί τον άνθρωπο όχι στην αγάπη, αλλά στην υπεροχή έναντι των άλλων, όχι στην ταπείνωση, αλλά στην γνώμη για τον εαυτό του. Η θεολογία ακολουθεί τον δρόμο της θλίψης, φέρνοντας πάνω της τις πληγές του Χριστού. Σε αυτήν δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από αγάπη. Στην κακία και το μίσος εκδηλώνεται το ψέμα, ενώ στην αγάπη αναγνωρίζεται η αλήθεια. Οι βιβλικές γνώσεις δεν απαντούν στις ερωτήσεις για τον Θεό, απλώς τις πολλαπλασιάζουν. Ο άνθρωπος που έχει υψηλή γνώμη για τις γνώσεις του θα διδάξει τους άλλους, θα αναζητήσει ελλείψεις στους άλλους, θα καταγγείλει τρίτους. Ο θεολόγος όμως θα χρησιμοποιήσει όλα όσα συμβαίνουν για να γνωρίσει το αθάνατο πνεύμα του.
Όλα σε αυτόν τον κόσμο θα γίνουν «χθες». Μόνο εσύ και ο Θεός θα είστε πάντα «τώρα».
Όλα βρίσκονται στα χέρια του Θεού, και όχι στα δικά μας. Θεολόγος είναι αυτός που παραδίδει όλη του τη ζωή και την ελπίδα στα χέρια του Θεού. Για να γίνει θεολόγος, ο άνθρωπος πρέπει να ξεπεράσει τα βάσανα με την αγάπη του Χριστού. Δεν αποκηρύσσει τη θέληση του Θεού, ακόμη και αν αυτή έρχεται σε αντίθεση με τη δική του θέληση. Ο θεολόγος πηγαίνει προς τον Θεό όσο έχει δυνάμεις και όσο μπορεί να προχωρήσει. Και όταν οι δυνάμεις του τελειώνουν, ήδη ο ίδιος ο Θεός τον οδηγεί στη Βασιλεία Του.
Ένας μοναχός διηγήθηκε στους μαθητές του για έναν γέροντα, τον οποίο τιμούσαν ως θεολόγο. Αυτός ο γέροντας επαναλάμβανε συνεχώς: «Ξέρω όλα όσα υπάρχουν στη Βίβλο μου». Και όλοι σεβαστικά έσκυβαν τα κεφάλια τους, ψιθυρίζοντας ο ένας στον άλλο ότι τέτοιοι γνώστες της Αγίας Γραφής έχουν γίνει πολύ σπάνιοι. Και ο σεβασμός και η τιμή από τους γύρω προς τον γέροντα μοναχό αυξάνονταν μέρα με τη μέρα. Μια μέρα κάποιος από τους νέους μοναχούς, ακούγοντας ξανά αυτά τα λόγια, τόλμησε να ρωτήσει τον γέροντα: «Καλά, πάτερ, πες μας σε όλους τι υπάρχει στη Βίβλο σου;» Ο γέρος μοναχός αναπαύθηκε στην πλάτη της καρέκλας του και είπε: «Στη Βίβλο μου υπάρχει μια φωτογραφία του μακαρίτη γέροντά μου και μερικές επιστολές του, όταν ήμουν ακόμα πολύ νέος μοναχός, από τις οποίες γνωρίζω κάθε γραμμή».
Ο γραμματέας γνωρίζει όλα όσα υπάρχουν στη Βίβλο του. Γνωρίζει τις σκέψεις του, τις συλλογισμούς του, τα επιχειρήματά του και τα συμπεράσματά του. Διαφωνεί με αυτούς που δεν συμφωνούν μαζί του, θυμώνει με αυτούς που τον κ критикуют. Πιστεύει στη Βίβλο του και μάχεται γι' αυτή την πίστη με άλλους ανθρώπους.
Ο θεολόγος δεν διαφωνεί και δεν θυμώνει. Ξέρει ακριβώς ότι στον Θεό όλα είναι ζυγισμένα και καθορισμένα. Γι' αυτό έχει αφήσει κάθε ανησυχία για τις τύχες αυτού του κόσμου, φροντίζοντας μόνο για τη δική του σωτηρία. Έτσι βοηθά τον κόσμο περισσότερο από όλους τους κυβερνήτες, πολιτικούς, πλούσιους και επιστήμονες, μαζί. Ο κυβερνήτης πιστεύει στη σημασία της διακυβέρνησής του. Ο πολιτικός πιστεύει στη σημασία των πράξεών του. Ο πλούσιος πιστεύει στη σημασία των πλούτη του. Ο επιστήμονας-γραμματέας πιστεύει στη σημασία των ανακαλύψεών του. Παρ' όλα αυτά, χωρίς τη χάρη όλα αυτά είναι – κενός μύθος και γήινος ύπνος. Μόνο η κατανόηση της χάρης φέρνει ειρήνη και σοφία που δεν προέρχονται από αυτόν τον κόσμο, στις οποίες δεν υπάρχει μίσος, δεν υπάρχει εχθρότητα, δεν υπάρχει αντιπάθεια προς κανέναν άνθρωπο και καμία πράγμα αυτού του προσωρινού, φευγαλέου κόσμου, στον οποίο τίποτα δεν διαρκεί περισσότερο από μια στιγμή. Ο θεολόγος για να αποκτήσει ευτυχία δεν επινοεί τη ζωή ούτε για τον εαυτό του, ούτε για τους άλλους. Για όλα αυτά φροντίζει ο Θεός.
Ο θεολόγος σε όλες τις ενέργειές του είναι πρώτα απ' όλα – χριστιανός. Προσπαθεί πάντα να παραμένει προσεκτικός στην πνευματική καρδιά, κατανοώντας άμεσα ότι είναι αθάνατο και αγαθό πνεύμα, δημιουργημένο κατ' εικόνα και ομοίωση του Θεού. Όταν ο χριστιανός επιτρέπει την ύπαρξη κάποιου εκτός του Θεού, παύει να είναι θεολόγος. Η βιβλική ευσέβεια είναι πάντα βιαστική, η πνευματική ζωή – υπομονετική. Ο γραμματέας, που πιστεύει μόνο στη λογική του, καλλιεργεί μέσα του ένα δαίμονα. Αυτός που πιστεύει μόνο σε αυτόν τον κόσμο, δημιουργεί την κόλαση. Ο νους καλλιεργεί ψευδείς αντιλήψεις για τον Θεό, τον κόσμο και τον άνθρωπο, παρουσιάζοντάς τα ως υψηλή θεολογία.
Θέλεις να μάθεις αν είσαι θεολόγος; Τότε ρώτησε τον εαυτό σου: «Απελευθερώθηκα από τον φόβο;» Αυτός που έχει τη χάρη δεν γνωρίζει φόβο. Ο γραμματέας ζει με τον νου, που περιορίζει την ελευθερία του και τον τρομάζει με τις φαντασίες του.
Για τον θεολόγο δεν έχει σημασία αν θα πεθάνει από τις πληγές που υπέστη στον πόλεμο ή αν θα πεθάνει φυσικά. Για αυτόν έχει σημασία μόνο ένα – να κατανοήσει την αθανασία του πνεύματός του και να γίνει ελεύθερος από όλες τις γήινες περιστάσεις, κληρονομώντας εν Χριστώ τη ζωή την αιώνια. Να ανακαλύψει τη ζωή την αιώνια και να γίνει αυτή μπορεί μόνο χάρη στην αποκήρυξη της προσωρινής ζωής. Ο θεολόγος κατανοεί την αλήθεια, που τον ελευθερώνει, και σε αυτή την ελευθερία τελειώνει το γήινο.
Η ανάγνωση βιβλίων είναι – διανοητική γνώση. Είναι ομιλία. Η απόκτηση χάρης είναι – πνευματική γνώση. Είναι αδιάκοπη πρακτική. Ο θεολόγος ξέρει να το διακρίνει. Αυτό που βλέπει γύρω του το ονομάζει μοίρα του. Και αυτό που βλέπει μέσα του το ονομάζει σωτηρία του. Το πισ
